روزنامه جهان صنعت نوشت: تقریبا در تمام موارد جمله « بابا نان داد » نخستین جمله‌ای است که به کودکان ایرانی در مدرسه می‌آموزند و می‌نویسند. گویا وجود نان به عنوان نماد جریان زندگی در خانه‌ها از همان ابتدا در حافظه تک تک ایرانی‌ها ثبت شده است. در چند روز گذشته بالاخره پس از مدت‌ها کشمکش میان نانوایان و دولت، قیمت نان به صورت رسمی در تهران افزایش یافت و با توجه به وضعیت نابسامان اقتصادی بسیاری این سوال را از خود پرسیدند که یعنی داریم به روز‌هایی می‌رسیم که بابا دیگر توان آوردن یک لقمه نان را هم به خانه ندارد؟ هنگامی که به مساله پیچیده‌ای مانند بازار نان به عنوان مهم‌ترین کالای اساسی بر سر سفره ایرانیان نگاه می‌کنیم باید جنبه‌های مختلف داستان را در نظر بگیریم.
نانوایان در لبه ورشکستگی
در حقیقت نانوایان مدت‌هاست که به علت افزایش افسارگسیخته هزینه‌های تولید در لبه ورشکستگی قرار دارند و عملا هزینه‌هایشان را از جیب پرداخت می‌کنند. اعتراضات
صورت گرفته به نرخ جدید نان هم ریشه در همین مساله دارد. طبق گزارش‌ها نانوایان درخواست افزایش 200درصدی قیمت نان را داشتند اما دولت با 50درصد آن موافقت کرد. پرداخت ناقص یارانه‌ها از سمت دولت نیز از دیگر مواردی بود که سرعت ورشکستگی نانوایان را تسریع کرد.
هنگامی که نانوا توان پرداخت هزینه‌های ابتدایی از جمله اجاره‌بهای ملک و آب و برق را هم ندارد، برای ادامه کسب‌وکار خود چاره‌ای جز کاهش حجم و کیفیت ندارد. به زبان دیگر این اقدام نانوا بیشتر از آنکه در جهت سودجویی و سوءاستفاده باشد در جهت ادامه حیات است.
طرح‌های کوتاه‌مدت دولت جهت سامان دادن به بازار نان بیشتر از اینکه به بهبود وضعیت کمک کند تنها شرایط را پیچیده و دشوار‌تر ساخته است. طرح هوشمندسازی به گفته اکثر کارشناسان یک شکست تمام‌عیار بود و اجرای این طرح‌ها نه‌تنها به نفع نانوا نبوده بلکه باعث سردرگمی و کاهش سهمیه‌ها شده است چراکه سامانه براساس داده‌هایی تصمیم‌گیری می‌کند که با واقعیت فاصله دارد. استانی شدن قیمت‌ها نیز با اعتراض مردم و نانواها مبنی بر افزایش تبعیض و بی‌عدالتی مواجه شد.
در حقیقت بازار نان امروزه تبدیل به بازی‌ای شده است که تمام طرفین اعم از خریدار، نانوا و حتی دولت به علت هزینه سنگین یارانه نان در آن بازنده هستند و هیچ‌کس از شرایط فعلی راضی نیست. علیرضا کریمی وثیق، کارشناس آرد و نان در این‌باره به «جهان‌صنعت» گفت: نان رسما تبدیل به کالایی شده که هم مصرف‌کننده آن را گران می‌خرد و هم تولیدش برای نانوا گران تمام می‌شود! گلایه مصرف‌کننده از کاهش حجم، نازکی و کیفیت غیرمطلوب نان بجاست و از سمت دیگر گلایه‌های نانوا از جمله گرانی نیروی کار، آب، برق، اجاره و… نیز بحق است. لازم به ذکر است در این شرایط بحث ناترازی نیز صدمات فراوانی به کسب‌وکار نانوایان زده است و آنها با هربار قطع طولانی‌مدت برق مجبور هستند که خمیر خود را دور بریزند. تمام این موارد باعث شده است که انگیزه نانوایان با گذر زمان و افزایش چالش‌ها کم و کمتر شود.
کریمی وثیق ادامه داد: شکی نیست که قیمت‌گذاری درست، لازمه حیات هر فعالیت اقتصادی است اما دولت نباید فراموش کند که قیمت باید با کیفیت همراه باشد و منافع مشتری را هم تامین کنند. از زمان اعلام نرخ جدید دیده‌ایم که علاوه‌بر گلایه مصرف‌کنندگان از بالا رفتن قیمت با وجود کیفیت پایین، شکایت نانوایان همچنان ادامه دارد؛ موضوعی که نشان می‌دهد صورت مساله مشکل کماکان بر سر جای خود باقی است.
افتضاح تمام‌عیار طرح هوشمندسازی
رویکرد دولت در استفاده از طرح‌های کوتاه‌مدتی که پشت آنها آینده‌نگری درستی نیست تا به الان هم به ضرر مردم و هم به ضرر نانوایان بوده است. کریمی وثیق در این‌باره گفت: طرح هوشمندسازی، افتضاح تمام‌عیاری بود که آثار مخرب آن کماکان باقی است. از خودتان بپرسید چگونه صنفی است که بخواهد با یک دستگاه کارتخوان تمام مشکلات آن درست شود؟ نان یک کالای اساسی و قوت غالب مردم است و جلو بردن زنجیره تولید آن با طرح‌های مقطعی از این دست نتیجه‌ای جز وضعیت فعلی در پی نخواهد داشت.
وی ادامه داد: دولت نباید فراموش کند که نانوا در اکثر موارد صاحب ملک نیست و باید از پس پرداخت اجاره خود بر بیاید. مشخص است در شرایطی که نانوا نه‌تنها سودی نمی‌برد بلکه باید هزینه‌ها را از جیب هم پرداخت کند، برای ادامه کسب‌وکار خود کم‌کم از کیفیت و حجم نان بزند. هزار‌میلیارد تومان برای طرح هوشمندسازی هزینه شده است! هزینه‌ای که پول آن را از نانوا گرفتند. دولت با این دست اقدامات دست نان را که در فرهنگ ایرانی همواره مقدس‌ترین شغل بوده را از طهارت و کیفیت انداخته است.
چرخه نابسامان گندم، آرد و نان
کریمی وثیق درباره ریشه چالش‌های فعلی گفت: با دانستن اطلاعات فوق این سوال ایجاد می‌شود که ایراد اصلی کار و ریشه مشکلات در کجاست؟ پاسخ این سوال را باید از همان ابتدای زنجیره تامین نان کشور جست‌وجو کرد. متاسفانه زنجیره گندم، آرد و نان کشور از همان کاشت و داشت، ایرادات اساسی دارد و برای رفع این ایرادات نیز اقدامات جدی و مفیدی صورت نگرفته است.
وی ادامه داد: گندم کشور با وضع فعلی و چالش‌های موجود پاسخگوی نان کیفی نیست. واردات نیز از سمت دیگر با چالش‌های گوناگونی رو‌به‌رو است. ایجاد سیلو در کارخانجات آرد از جمله اقداماتی است که می‌تواند به بهبود تولید آرد کشور کمک شایان توجهی کند. هزینه‌های گندم و توزیع آن باید پایین آورده شود.
دولت؛ هم بازیگر و هم بازیکن
دخالت‌های بیجای دولت و دستگاه نظارتی تقریبا در تمام بخش‌های اقتصاد کشور منجر به ایجاد مشکلات فراوانی شده است. این کارشناس آرد و نان در این‌باره گفت: متاسفانه حلقه‌ای از نظارت‌های دولتی و منافع آنها اجازه نمی‌دهد بخش خصوصی آنچنان که باید در این حوزه ایفای نقش کند و دستگاه نظارتی هم داور است هم بازیکن! با وجود همه این چالش‌ها و قیمت بالای تمام شده یک کیسه آرد برای کارخانه مشخص بوده که کل چرخه نان قرار است با چه مشکلاتی دست‌وپنجه نرم کند.
وی ادامه داد: سال‌های سال است که قرار است نان را در نانوایی‌ها صنعتی کنیم یا 40درصد از تولید نان را به این دسته اضافه کنیم اما می‌بینیم که متاسفانه هیچ اقدام درستی در این راستا صورت نگرفته است. گسترش تولید نان‌های صنعتی تخت که با ذائقه مخاطب امروزی سازگار است می‌توانست راه‌حل مناسبی برای بسیاری از چالش‌های در حال حاضر باشد اما دولت تصمیم گرفت تمام منابع را به نان‌های حجیم اختصاص دهد. میلیارد‌ها تومان پول مردم برای نانی هزینه شد که حتی باب ذائقه آنها نیست.
امنیت غذایی در خطر
درباره تک‌تک کالاهای اساسی بدون شک هیچ موضوعی پراهمیت‌تر از حفظ امنیت غذایی نیست. کریمی وثیق در این‌باره گفت: امروزه در یک واحد نانوایی به وفور می‌بینیم که یک نفر هم خمیر را چانه می‌گیرد، هم نان را می‌پزد و هم پول را تحویل می‌گیرد. این در حالی است که در یک نانوایی لواش برای تولید یک نان با کیفیت حداقل باید چهار نفر حضور داشته باشند. متاسفانه امروزه به وفور شاهد استفاده از بلانکیت و جوهر قند برای جبران این کمبود‌ها هستیم که امنیت غذایی را به خطر می‌اندازد و خطر ابتلا به سرطان را به شدت بالا می‌برد.
وی در خاتمه سخنانش افزود: در یک سمت موضوع نان استانداری‌ها حضور دارند؛ دستگاه‌های دولتی و وزارت بهداشت نیز در سمت دیگر هستند و همین وجود متولیان گوناگون از دیگر چالش‌های بازار نان است. دولت باید درک کند که موضوع نان به هیچ عنوان شوخی‌بردار نیست و سال‌هاست که مسیر را اشتباه رفته‌ایم و باید تا دیر‌تر از این نشده است فکری به حال این وضعیت کنیم.
