روزنامه پیام ما نوشت: گرانی مواد غذایی و محدودیت دسترسی به غذاهای سالم و مغذی، سبد غذایی تعداد قابل‌توجهی از مردم را فقیر کرده است. به‌گفته «احمد اسماعیل‌زاده»، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، مرگ 120 هزار نفر در کشور با تغذیه نامناسب مرتبط است.
«احمد آرایی‌نژاد»، عضو کمیسیون بهداشت مجلس، فقر مادی و فرهنگی را عامل فقیر شدن سبد غذایی مردم و درنتیجه تغذیه نامناسب دانست.
120 هزار مرگ منتسب به تغذیه در ایران
در ایران به‌گفته مدیرکل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، 35 درصد از مرگ‌های کشور به‌دلیل مسائل تغذیه‌ای است. «احمد اسماعیل‌زاده» با بیان اینکه آمار و ارقام میزان مرگ‌ومیر کشور بیانگر این است که سالانه حدود 400 هزار تا 420 هزار نفر جان خود را از دست می‌دهند، گفت: «یک‌سوم از این افراد یعنی حدود 120 هزار نفر مسائل ناشی از تغذیه جان خود را از دست می‌دهند.»
اسماعیل‌زاده با بیان اینکه تحلیل و پردازش آمار مرگ‌ومیر مربوط به مسائل تغذیه‌ای به این معنا است که برخی افراد جامعه به‌میزان کافی غلات، فیبر و امگا3 مصرف نمی‌کنند، بیان کرد: «اگر کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی به وزارت بهداشت در زمینه تغذیه کمک کند، می‌توانیم مرگ‌های منتسب به مسائل تغذیه‌ای را تا حدودی کنترل کنیم.»
مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت درباره جزئیات مرگ‌های منتسب به مسائل تغذیه‌ای گفت: «میزان مرگ‌ومیر ناشی از فشارخون بالا و قند بالا به‌ترتیب 94 هزار و 47 هزار مورد است. اگرچه فشارخون و قند بالا ناشی از تغذیه نیستند، اما با تغذیه ارتباط تنگاتنگ دارند. مرگ‌ومیر ناشی از اضافه‌وزن به‌طور مستقیم با تغذیه ارتباط دارد. همچنین، 10 هزار نفر به‌دلیل عدم دریافت اسیدهای چرب امگا3 جان خود را از دست می‌دهند و این موضوع به این معنا است که نتوانسته‌ایم فرهنگ مصرف ماهی را در کشور رواج دهیم. 10 هزار مرگ منتسب به دریافت ناکافی میوه و سبزی هستند. این نشان می‌دهد توجه به عوامل تغذیه در مرگ‌ومیرها حائز اهمیت است. آمار چاقی در کودکان زیر پنج سال خیلی بغرنج نیست، اما باید مراقب باشیم این آمار افزایش نیابد. حدود 25 هزار نفر، جان خود را به‌دلیل عدم مصرف غلات و نان کامل به‌میزان کافی، از دست می‌دهند.»
به‌گزارش ایسنا، اسماعیل‌زاده با بیان اینکه مصرف لبنیات در کشور کمتر از نصف مقدار توصیه‌شده است، یادآور شد: «دلیل این موضوع، قیمت بالای محصولات لبنی در کشور است. وزارت صمت و دستگاه‌های مختلف باید برای حل این موضوع پای کار آیند تا میزان مصرف لبنیات در کشور افزایش یابد. از سوی دیگر، براساس سبد غذایی می‌بایست 90 گرم گوشت مصرف شود، اما میزان مصرف گوشت در کشور کمتر از 50 گرم است. بررسی‌ها بیانگر این است که تنها نیمی از جمعیت کشور، به‌میزان ناکافی چهار گروه اصلی غذا را که تأمین‌کننده مواد غذایی هستند، دریافت می‌کنند.»
آمارهای جهانی سوءتعذیه
براساس داده‌های منتشرشده از سوی سازمان جهانی بهداشت، سوءتغذیه و دریافت نکردن مواد غذایی مناسب همچنان یکی از عوامل اصلی مرگ‌ومیر در جهان به شمار می‌رود. گزارش‌ها نشان می‌دهد سالانه حدود سه تا چهار میلیون کودک زیر پنج سال در اثر سوءتغذیه (اعم از کمبود کالری، ریزمغذی‌ها یا لاغری حاد) جان خود را از دست می‌دهند و حدود 45 درصد از کل مرگ‌های کودکان زیر پنج سال به‌نوعی با سوءتغذیه در ارتباط است. در سطح بزرگسالان، برآوردها حاکی است که رژیم‌های غذایی ناسالم و کم‌کیفیت در حدود 22 تا 26 درصد از مرگ‌های زودرس بزرگسالان نقش دارند. طبق داده‌های جهانی، در حال حاضر بیش از 460 میلیون بزرگسال از کم‌وزنی یا سوءتغذیه مزمن رنج می‌برند. در مجموع، «تغذیه نامناسب» چه در شکل کمبود و چه در مصرف بیش‌از‌حد و ناسالم عامل یا زمینه‌ساز میلیون‌ها مرگ سالانه در سراسر جهان است.
ناتوانی مردم در تهیه سبد غذایی مناسب
گفته‌های مدیر دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت درباره کمک کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی برای کنترل مرگ‌های تغذیه‌ای درحالیاست که به‌گفته آریایی‌نژاد، عضو این کمیسیون، مشکلات و موانع در این مسیر را باید وزارت بهداشت شناسایی کند تا بتوان به رفع آنها کمک کرد.
«احمد آریایی‌نژاد» با بیان اینکه این کمیسیون می‌تواند به وزارت در مسائل تغذیه‌ای کمک کند، تأکید کرد: «نخست باید موانع و مشکلات به‌صورت دقیق مشخص شود. بسیاری از مرگ‌های ناشی از تغذیه نامناسب به‌طور مستقیم به کمبود مواد غذایی یا ناتوانی مردم در دسترسی به غذاهای کافی و مغذی مرتبط است و برای رفع این مشکلات، لازم است سهم هر یک از عوامل قانونی، اجرایی و نظارت مشخص شود.»
این سخنان درحالیاست که براساس سند ملی امنیت غذایی و تغذیه در کشور که در سال 1402 برای 10 سال آتی تصویب شد، باید سوءتغذیه (به‌ویژه در گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان، مادران باردار و شیرده، سالمندان) کاهش یابد و سطح تغذیه‌ای جمعیت با تکیه بر تنوع غذایی ارتقا پیدا کند.
این سند همچنین مجموعه‌ای از برنامه‌ها و راهکارها را برای بهبود وضعیت تغذیه‌ای جامعه ارائه کرده است؛ از جمله اجرای طرح غنی‌سازی آرد با آهن و اسیدفولیک برای پیشگیری از کم‌خونی ناشی از کمبود آهن، تولید نان کامل و سبوس‌دار به‌منظور افزایش دریافت فیبر و مواد مغذی و تمرکز ویژه بر تغذیه مادران باردار و شیرده، کودکان و نوجوانان از جمله اقدامات اصلی این سند برای کاهش سوءتغذیه و ارتقای رشد و تکامل آنهاست. علاوه‌براین، تضمین دسترسی مردم به غذاهای سالم، ایمن و متنوع با رعایت الگوی فرهنگی، تقویت حکمرانی غذایی هماهنگ از طریق همکاری بین دستگاه‌های اجرایی و پایش عملکرد آنها و حفاظت از منابع تولید غذا، مانند اراضی کشاورزی، منابع آب و ماشین‌آلات تولید، از دیگر محورهای مهم سند به شمار می‌روند. این اقدامات در راستای تضمین پایداری تأمین غذا و ارتقای سلامت عمومی جامعه طراحی شده‌اند.
آریایی‌نژاد درباره وضعیت اجرای این سند گفت: «دعوت‌ها از نمایندگان ناظر به جلسات شورای‌عالی سلامت و امنیت غذایی محدود و نامنظم است و این باعث شده نظارت واقعی بر اجرای سند دشوار شود. از سوی دیگر، در اجرای سند ملی امنیت غذایی، مسائلی مانند گرانی گوشت و لبنیات، محدودیت منابع در تأمین شیر مدارس و مشکلات بودجه‌ای باعث شده است اقدامات اجرایی کامل نباشند. بخشی از مشکلات، ناشی از سیاست‌های اجرایی و شرایط موجود در قوه مجریه است و الزاماً ناشی از کمبود قانون یا تصمیم مجلس نیست.»
او تأکید کرد: «باید نظارت‌ها بر کیفیت و سلامت مواد غذایی تقویت شود تا مردم به حداقل استانداردهای غذاهای سالم و ایمن دسترسی پیدا کنند.»
این نماینده مجلس همچنین با بیان اینکه سهم بودجه پیشگیری در سیستم بهداشت و درمان کشور هنوز کافی نیست و بسیاری از خانه‌های بهداشت در حال تعطیلی یا کاهش فعالیت هستند، یادآور شد: «جایگزینی نیروهای جدید پس از بازنشستگی با تأخیر انجام می‌شود. این مسائل به کاهش اثرگذاری برنامه‌های پیشگیرانه و ارتقای سلامت عمومی منجر شده است.»
فقر مادی و فرهنگی در سبد غذایی
آریایی‌نژاد درباره راهکارها برای ارتقای وضعیت تغذیه کشور و کاهش مرگ‌ومیرها نیز گفت: «اقداماتی مانند سیستم برگ الکترونیک برای تسهیل دسترسی مردم به مواد غذایی مناسب و مغذی در کوتاه‌مدت می‌تواند جوابگو باشد، اما باید اقدامات درازمدتی مانند توانمندسازی مردم شکل بگیرد تا خود بتوانند سبد غذایی متنوع و مغذی تهیه کنند. همچنین، باید به توزیع مناسب ثروت و منابع در کشور توجه شود تا هم محرومیت‌زدایی شود و هم دسترسی مردم به مواد غذایی کافی برای تمامی اقشار جامعه فراهم شود.»
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس همچنین با انتقاد از ترویج فرهنگ غذایی نامناسب در برخی رسانه‌ها گفت: «اصلاح فرهنگ تغذیه از طریق رسانه‌ها و آموزش‌های عمومی، به‌ویژه کاهش مصرف مواد غذایی فرآوری‌شده با ارزش غذایی پایین و افزایش آگاهی خانواده‌ها درباره سبک زندگی سالم و انتخاب غذای مناسب اهمیت بسیار زیادی دارد. فقر سبد غذایی ناشی از ترکیب فقر مادی و فرهنگی است و تا زمانی که این دو عامل اصلاح نشوند، مشکلات تغذیه‌ای ادامه خواهد داشت.»
آریایی‌نژاد یادآور شد: «توجه به پیشگیری، ارتقای سطح فرهنگی و توانمندسازی اقتصادی مردم می‌تواند زمینه‌ساز کاهش مرگ‌ومیر ناشی از سوءتغذیه و ارتقای سلامت عمومی باشد.»
گفته‌های اسماعیل‌زاده و آریایی‌نژاد درباره وضعیت تغذیه درحالیاست که گرانی مواد غذایی غنی و مغذی و لازم، بسیاری از مردم را از دسترسی به این مواد محروم کرده و از سوی دیگر، آنچه مردم به آن دسترسی دارند، بعضاً کیفیت لازم را ندارد و عملاً ناسالم یا فاقد مواد مغذی است. این موضوع در سخنان اسماعیل‌زاده درباره چاقی کودکان نیز نمود دارد.
