زیستگاه پرندگان کمیاب؛ پارک ملی کلادو در هند را بشناسید

چرا پارک ملی کلادو یکی از مقاصد محبوب طبیعت‌گردان در هند است؟

پارک ملی کولادهئو یا پارک ملی کولادهئو گانا، یک پارک ملی در ایالت راجستان هند است. این پارک ملی میزبان هزاران پرنده بومی، مقیم و مهاجر است، به‌ویژه در فصل زمستان که بسیاری از گونه‌های مختلف برای فرار از سرمای زمستانی که در مناطق شمالی یوراسیا وجود دارد، به شبه‌قاره هند مهاجرت می‌کنند. حداقل 400 گونه پرنده در این پارک ملی مشاهده یا ثبت شده‌اند.

این منطقه در سال 1899 توسط مدیر ایالت بهارات‌پور به عنوان یک منطقه شکار اردک توسعه یافت. با تلاش‌های پرنده‌شناس معروف، سلیم علی، این منطقه در سال 1956 به پناهگاه پرندگان بهارات‌پور تبدیل شد، در سال 1971 به عنوان پناهگاه حفاظت‌شده اعلام شد و در تاریخ 10 مارس 1982 به عنوان پارک ملی کولادهئو تأسیس گردید. به‌دلیل تنوع استثنائی پرندگان، این پارک در سال 1985 به عنوان یک سایت میراث جهانی یونسکو ثبت شد.

پارک ملی کولادهئو گانا همچنین دارای یک تالاب مصنوعی و کنترل‌شده است که منبعی ضروری برای آبرسانی به حیوانات در این منطقه خشک‌تر شبه‌قاره هند فراهم می‌آورد. این ذخیره‌گاه همچنین از سکونتگاه‌های بهارات‌پور در برابر سیلاب‌های ناگهانی محافظت می‌کند و چراگاه‌های زیادی برای دام‌های محلی فراهم می‌سازد. در گذشته، این منطقه عمدتاً به عنوان یک شکارگاه پرندگان آبی استفاده می‌شد. ذخیره‌گاه 29 کیلومتر مربع (11 مایل مربع) محلی به نام گانا شناخته می‌شود که یک دمنوش طبیعی از مراتع خشک، جنگل‌ها، باتلاق‌ها و تالاب‌های فصلی است که در حاشیه شرقی زمین‌هایی قرار دارد که در نهایت به بیابان خشک تبدیل می‌شوند.

با توجه به موقعیت نسبتاً مرکزی این منطقه، جایی که “بیابان با مناطق استوایی تلاقی می‌کند”، کولادهئو گانا سرشار از تنوع زیستی است. علاوه بر صدها گونه پرنده، حداقل 20 گونه ماهی، 70 گونه خزندگان و دوزیستان، و 50 گونه پستانداران در این منطقه ساکن هستند و بیش از 60 گونه منحصر به فرد از پروانه‌ها نیز در اینجا دیده شده‌اند، علاوه بر بیش از 1000 گونه بی‌مهره. تقریباً 400 گونه گیاهی در این پارک ثبت شده‌اند.

تاریخچه پارک ملی کئولادو 

پارک ملی کئولادو در تاریخ 10 مارس 1982 تأسیس شد. این منطقه پیش‌تر از دهه 1850 میلادی شکارگاه اختصاصی اردک متعلق به مهاراجه‌ی بهارات‌پور بود. در تاریخ 13 مارس 1976 به‌عنوان پناهگاه پرندگان تعیین شد و در اکتبر 1981 نیز تحت کنوانسیون رامسر به‌عنوان یک تالاب بین‌المللی به ثبت رسید. 

پارک ملی کئولادو در سال 1985 تحت معیار چهارم (iv) به‌عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شد. دلیل ثبت آن چنین بیان شد: «… یک تالاب با اهمیت بین‌المللی برای پرندگان آبزی مهاجر. این پارک محل زمستان‌گذرانی برای درنای نادر سیبری و زیستگاه تعداد زیادی از پرندگان بومی آشیانه‌ساز است». پس از به‌روزرسانی معیارهای ثبت میراث جهانی در سال 2005، این پارک تحت معیار دهم (x) قرار گرفت، که بیان می‌دارد برای ثبت به‌عنوان میراث جهانی، یک مکان باید «دارای مهم‌ترین و با ارزش‌ترین زیستگاه‌های طبیعی برای حفاظت درجا از تنوع زیستی باشد، از جمله زیستگاه‌هایی که گونه‌های در معرض خطر با ارزش جهانی از نظر علمی یا حفاظتی را در بر می‌گیرند».

حیات وحش پارک ملی کئولادو 

 پستانداران

حیات پستانداران در پارک ملی Keoladeo نیز بسیار غنی است و تاکنون 27 گونه شناسایی شده‌اند. نخستی‌سانان شامل ماکاک رزوس و لنگور هانومان هستند. پستانداران سم‌دار در این پارک شامل نیلگای، گوزن چیتال، گوزن سامبار، بلک‌باک (آنتیلوپ سیاه)، گوزن هندی وحشی و گراز وحشی هستند.

خارپشت هندی، خدنگ کوچک هندی و خدنگ خاکستری هندی نیز گهگاه دیده می‌شوند. در میان گونه‌های گربه‌سان می‌توان به گربه جنگلی، گربه پلنگی و گربه ماهی‌گیر اشاره کرد. گوشت‌خوارانی همچون سیویت نخل آسیایی، سیویت کوچک هندی، روباه بنگالی، شغال طلایی، کفتار راه‌راه و سمور با پوشش صاف نیز در این پارک حضور دارند. همچنین انواعی از موش‌ها، موش‌های صحرایی، جربیل‌ها و خفاش‌ها نیز در این منطقه سکونت دارند.

خزندگان و دوزیستان

گونه‌های خزندگان و دوزیستان در پارک Keoladeo متنوع هستند. از میان 10 گونه لاک‌پشت شناسایی‌شده در راجستان، 7 گونه در این پارک حضور دارند. افزون بر این، پنج گونه مارمولک از جمله واران (مارمولک صحرایی بزرگ) و 13 گونه مار مانند پایتون، کریت، کبرا و افعی راسل در پارک مشاهده شده‌اند. 7 گونه دوزیست از جمله قورباغه گاوی و قورباغه جهنده نیز در مناطق باتلاقی پارک یافت می‌شوند. 

محدودیت‌ها و چالش‌ها پارک ملی کئولادو 

تا نوامبر 1982، حدود 2500 رأس گاو و گاومیش اهلی اجازه ورود به منطقه را داشتند، اما پس از ممنوعیت چرای دام، نارضایتی محلی‌ها بالا گرفت و منجر به تلاش برای ورود اجباری به پارک شد که در جریان آن پلیس به‌سوی جمعیت تیراندازی کرد و 8 نفر کشته شدند؛ این تنش‌ها تا امروز ادامه داشته‌اند.  

عدم چرای دام، مشکلات مدیریتی ایجاد کرده زیرا گیاه Paspalum distichum (علفی چندساله و دوزیست) مسیرهای آبی را مسدود می‌کند. دولت راجستان پیشنهادی از انجمن تاریخ طبیعی بمبئی برای اجازه چرای محدود را رد کرد زیرا با قوانین در تضاد بود.

همچنین، کود دامی که در گذشته در منطقه تخلیه می‌شد، منبع مهمی برای رشد حشرات بوده که در زنجیره غذایی اهمیت داشت. وجود حدود 700 رأس گاو وحشی در پارک نیز باعث نگرانی است، چرا که با حیات‌وحش برای منابع غذایی رقابت می‌کنند.

لارو نوعی شب‌پره به نام Parapoynx diminutalis در سال 1986 به‌شدت رشد گیاه Nymphoides cristatum را مختل کرد. آلودگی‌های بالای آب در سد آجان نیز عامل حالت غیرطبیعی و ناتوانی در پرواز برخی پرندگان شکارچی ماهی دانسته می‌شود. در سال 1984، تعداد پرندگان نسبت به سال‌های گذشته کاهش یافت.

در سال‌های 1988 و 1989، 4 درنای ساروس و 40 قمری حلقه‌دار در خارج از پارک مرده یافت شدند که احتمالاً به دلیل مسمومیت ناشی از سموم شیمیایی بوده است. پژوهش‌هایی نیز درباره تأثیر آفت‌کش‌ها و آلودگی فلزات سنگین در حال انجام است. همچنین، حضور گردشگران به‌ویژه در ماه‌های دسامبر و ژانویه، می‌تواند مزاحمتی برای حیات وحش، خصوصاً درناها، ایجاد کند. 

پژوهش‌های علمی و امکانات پارک ملی کئولادو 

بین دسامبر 1992 تا ژانویه 1995، پروژه‌ای مشترک میان دولت‌های هند و روسیه، بنیاد بین‌المللی درنا و انجمن پرندگان وحشی ژاپن برای نجات درنای سیبری اجرا شد. این پروژه شامل رهاسازی درناهای پرورش‌یافته در اسارت، ردیابی مسیر مهاجرت درناهای معمولی و تقویت جمعیت درناهای بومی در پارک بود. اگرچه این پروژه به نتایج مورد انتظار نرسید، اما بقای موفق چند درنای وارد شده به پارک امیدی برای ایجاد جمعیت بومی پایدار در آینده فراهم کرده است.

بحران سال 2007 پارک ملی کئولادو 

در سال 2007، خشکسالی شدیدی باعث آسیب جدی به پارک و پوشش گیاهی و جانوری آن شد. 

طرحی برای تأمین آب پارک ملی کئولادو در بهارات‌پور توسط دولت ایالت راجستان تهیه و برای دریافت کمک به کمیسیون برنامه‌ریزی ارسال شد. این اقدام طبق توصیه و تأیید وزارت محیط زیست و جنگل‌ها (MoEF) در نامه‌ای به تاریخ 10 آوریل 2008 انجام شد. بر اساس نظر وزارت، این طرح خارج از چارچوب طرح‌های حمایت‌شده‌ی فعلی وزارت است، اما به‌نظر می‌رسد که طرحی قابل اجرا و دارای پتانسیل حل بحران دائمی کمبود آب در پارک ملی بهارات‌پور باشد.

پارک ملی کئولادو یک سایت تالابی ثبت‌شده در کنوانسیون رامسر و نیز یک میراث جهانی است. به دلیل کمبود شدید آب، اکوسیستم پارک به‌شدت آسیب دیده و این موضوع موجب کاهش ورود پرندگان مهاجر به این پارک شده است. تأمین آب برای پارکی که یک تالاب و سایت رامسر محسوب می‌شود، حیاتی است، اما طی سال‌های گذشته با کمبود شدید آب مواجه بوده است. در حال حاضر، به‌جز بارش باران، پارک از “آجان باند” (یک مخزن موقتی) از طریق کانال داکان آب دریافت می‌کند. همچنین از طریق کانالی که سال گذشته حفر شده، آب از سد خُکر (بیس مورا) نیز در دسترس است. نیاز کلی آب پارک حدود 14٫17 میلیون متر مکعب (500 میلیون فوت مکعب) برآورد شده است. تأمین آب از آجان باند نامنظم بوده و بستگی به پر بودن مخزن تا سطح 8٫5 متری دارد. در سال‌های اخیر یا آبی تأمین نشده یا مقدار آن ناکافی بوده است. 

این طرح با در نظر گرفتن نیاز به 400 میلیون فوت مکعب آب در بازه زمانی اواخر ژوئیه تا اوت به‌مدت 30 روز تهیه شده است. در این مدت قرار است آب سیلاب رودخانه یامونا از طریق انحراف و پمپاژ تأمین شود. طرح مذکور شامل انتقال آب در فصل مانسون از طریق لوله‌های زیرزمینی به‌طول 16 کیلومتر از محل برداشت در نزدیکی روستای سانتروک از کانال گووردان است. هزینه‌ی تخمینی این پروژه که توسط دولت ایالتی پیشنهاد شده بود، حدود 650 میلیون روپیه برآورد شد. طرح شامل هدایت آب از کانال گووردان برای جبران کمبود آب پارک ملی کئولادو در ماه‌های ژوئیه تا سپتامبر است. اجزای اصلی طرح شامل ساخت یک تنظیم‌کننده‌ی ورودی با دریچه‌ی کنترل در محل کانال، یک مخزن آب خام با ظرفیت 13٬000 متر مکعب، 3 ایستگاه پمپاژ، ژنراتورهای دیزلی برای ایستگاه‌های پمپاژ و نصب و آزمایش لوله‌های PCC/MS است.

سوالات متداول درباره پارک ملی کلادو در هند

1. پارک ملی کلادو در کدام ایالت هند واقع شده است؟

پارک ملی کلادو در ایالت راجستان هند و در نزدیکی شهر بهارات‌پور واقع شده است.

2. پارک ملی کلادو به چه دلیل اهمیت جهانی دارد؟

این پارک به دلیل تنوع زیستی غنی، به‌ویژه برای پرندگان مهاجر، اهمیت زیادی دارد و به عنوان یک سایت تالابی ثبت‌شده در کنوانسیون رامسر و یک میراث جهانی یونسکو شناخته شده است.

3. چه حیواناتی در پارک ملی کلادو زندگی می‌کنند؟

در این پارک گونه‌های مختلفی از پستانداران مانند گوزن سمبار، شغال طلایی، نیل‌گای، گراز وحشی، گربه جنگلی، کفتار راه‌راه و سمور آبی زندگی می‌کنند. همچنین، بیش از 27 گونه پستاندار و انواع خزندگان، دوزیستان و پرندگان در آن یافت می‌شود.

4. پارک ملی کلادو در سال 2007 با چه بحرانی مواجه شد؟

در سال 2007، خشکسالی شدیدی رخ داد که به‌شدت به اکوسیستم پارک و حضور پرندگان مهاجر آسیب رساند. کمبود آب باعث کاهش تنوع زیستی و تهدید زیستگاه‌ها شد.

5. برای حل بحران کمبود آب در پارک چه اقداماتی انجام شده است؟

دولت ایالت راجستان طرحی برای انتقال آب از رودخانه یامونا تهیه کرده که شامل ساخت مخازن، ایستگاه‌های پمپاژ و لوله‌کشی به طول 16 کیلومتر از کانال گووردان تا پارک است. این طرح با هدف تأمین 400 میلیون فوت مکعب آب در فصل مانسون اجرا می‌شود.

سخن پایانی 

پارک ملی کلادو در هند یکی از گنجینه‌های طبیعی و زیست‌محیطی ارزشمند این کشور به شمار می‌آید. این پارک با تنوعی بی‌نظیر از گونه‌های گیاهی و جانوری، به‌ویژه پرندگان مهاجر، اهمیت جهانی دارد. حفاظت از این منطقه نه تنها برای حفظ طبیعت بلکه برای توسعه گردشگری پایدار نیز ضروری است. امید است توجه بیشتر به منابع آبی و مدیریت هوشمندانه، آینده‌ای روشن برای این زیست‌بوم منحصر به فرد رقم بزند.

 گرد آوری:بخش گردشگری ستاره آبی