روزنامه ایران نوشت: مستندات بسیاری در دنیا وجود دارد که گرانی محصولات دخانی میتواند راهبرد مناسبی برای کاهش تقاضای آن باشد.
بهزاد ولی زاده رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت با اشاره به تأثیر گرانی سیگار بر کاهش مصرف آن می گوید: «وقتی با افزایش مالیات قیمت تمام شده یک محصول بالا برود، مصرف کننده یا باید هزینه بیشتری برای استعمال پرداخت کند یا کاهش مصرف داشته باشد. طبق آمار، افزایش هر 10 درصد قیمت محصولات دخانی از طریق مالیات درکشورهای درحال توسعه، میتواند حدود 5 درصدکاهش مصرف به همراه داشته باشد. سازمان بهداشت جهانی، میزان مؤثر مالیات را 75درصد قیمت خرده فروشی اعلام کرده است. اگر افزایش نرخهای مالیاتی به حدی برسد که 75 درصد قیمت خرده فروشی محصولات دخانی را شامل شود، میتواند تأثیر خوبی برکاهش مصرف بگذارد.»
45 درصد مالیات در سال‌جاری
ولی زاده با اشاره به اینکه از سال 1400 هر ساله 5 درصد به نرخ مالیات دخانیات درکشور افزوده می‌شود، توضیح میدهد: «در سال‌جاری نرخ مالیات باید به 45 درصد نشان ایرانی«محصولات داخلی» و 60 درصد نشان بین‌المللی«محصولات خارجی» برسد. ناگفته نماند، محصولات دخانیات تولید داخل است و واردات نداریم. نرخهایی که برای محصولات وارداتی ابلاغ شده، به علت ماهیت قانونگذاری است. در قانون هفتم توسعه افزایش سالانه در نظر گرفته شده است که در سال 1404 نرخها برای نشان بین‌المللی 25 درصد مالیات و نرخ ایرانی 15 درصد است. باتوجه به اینکه از قانون بودجه 1402، دو سال میگذرد، درسال‌جاری شاهد افزایش 30 درصدی برای تولید داخل و 50 درصد محصولات خارجی هستیم.»
وی در مورد افزایش قیمت تنباکو هم توضیح میدهد: «برای تولید داخل هر بسته 50 گرمی تنباکو در سال 1402 بیست هزارتومان بود که با افزایش سالانه 20 درصدی به 40 درصد در سال‌جاری رسیده است. یعنی از 20 هزار تومان به ازای هر بسته به 28 هزار تومان رسیده است. در مورد تنباکوی وارداتی به ازای هر بسته 35 هزار تومان بود که با افزایش 55درصدی در سال‌جاری با گذشت دو سال به افزایش 110 درصدی رسیده است که قیمت هر بسته 73 هزارو 500 تومان محاسبه می‌شود.»
کف قیمت دخانیات پایین است
اما سؤال مهم این است با توجه به پایین بودن اصل قیمت محصولات دخانی این افزایش چقدر میتواند درکاهش مصرف اثرگذار باشد؟ رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت در پاسخ میگوید: «همان‌طورکه گفتید، کف قیمتی محصولات دخانی بسیار پایین است، افزایش این مقدار از مالیات نمیتواند تأثیر مورد نظر حوزه سلامت را به دنبال داشته باشد. مگر اینکه اصلاح قیمتی محصولات دخانی را داشته باشیم همچنین با محصولات دخانی که به صورت قاچاق وارد کشور میشوند، برخورد جدیتری شود.»
به گفته ولیزاده، تولیدکنندگان محصولات دخانی ترفندهایی دارند که میتواند با وجود گرانی همه کالاهای مصرفی در سالهای گذشته قیمت تمام شده دخانیات را پایین نگه دارند و اجازه ندهند، نوسانات افزایش مالیاتی روی افزایش قیمت محصولات دخانی اثرگذار باشد. همان طور که میبینید، قیمت دخانیات در سراسر کشور به صورت کنترل شده و یکدست است تا کاهش مصرف انجام نشود.
نخی فروشی سیگار معضلی برای کاهش مصرف
ممنوعیت فروش محصولات دخانی به افراد زیر 18 سال و فروش توسط این افراد در قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات وضع شده بود، اما در اصلاحیه قانون این بخش به قانون حفاظت از کودکان و نوجوانان رفت و مبلغ جریمه برای تخلفات آن حدود 10 میلیون تومان است. رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت در رابطه با مؤثر نبودن این قوانین و جریمه ها می گوید: «مشکل شناسایی تخلف در زمان وقوع تخلف در مراکز فروش دخانیات است چرا که سیستم بازرسی ما به صورت سنتی عمل میکند و یکی از تقاضاهای ما این است که مراکز فروش محصولات دخانی تحت کنترل آنلاین و برخط باشند. همچنین باید جلوی فروش سیگار به صورت نخی گرفته شود. نخی فروشی سیگار سبب می‌شود سیاست افزایش مالیات بیاثر باشد. وقتی فرد نمیتواند یک بسته بخرد با خرید نخی سیگار نیازش به دود را برطرف میکند.»
از نظرکارشناسان سیگار و محصولات دخانی دروازه ورود به سمت مصرف مواد مخدر است، ولی زاده در اینباره میگوید: «شاید همه افراد سیگاری اعتیاد به مواد مخدر نداشته باشند، اما قطعاً همه مصرف کنندگان مواد مخدر اعتیاد را از سیگار شروع کرده‌اند.»
مالیات بر دخانیات مؤثر است، اگر…
دکتر فرشید رضایی، سرپرست دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت در مورد مافیای سیگار و تبلیغات گسترده در کشور برای مصرف سیگارو قلیان میگوید: «درکنار زندگی به ظاهر آرام شهری، وقتی وارد بیمارستان میشویم، میبینیم مراکزدرمانی پرشده از جوانان و سالمندانی که با بیماریهای قلبی، قطع عضو، سرطانهای مختلف و مشکلات عروقی که به‌دنبال مصرف دخانیات (با دود و بیدود) گرفتار آن شده‌اند و حالا با عوارض آن دست و پنجه نرم میکنند. بسیاری از این بیماران همان افرادی هستند که در دام تبلیغات دروغین گرفتار شده‌اند. در دنیا سیگار و مواد دخانی و مافیای تبلیغات آن با چالش‌های اساسی مواجه هستند. اما آیا با وجود دستهای پنهان و ترسناک مافیای سیگار، شانسی برای نسل جوان و زندگی سالم آینده وجود دارد؟ سالهاست شعار هفته دخانیات بر این موضوع تمرکز کرده که چگونه سودجویان با ابزار پول و قدرت و علم (علم بدون تزکیه) آینده جوانان را در خطر انداختهاند؟!»
