روزنامه جهان صنعت نوشت: افزایش ذخیره‌سازی نفت‌خام ایران در آب‌های مالزی و کاهش واردات چین از این کشور در پی تحریم‌های شدید آمریکا، جریان تجارت نفت ایران را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. با انباشت بیش از 30میلیون بشکه نفت در نفتکش‌های سرگردان، ایران در تلاش برای حفظ بازار خود در برابر فشارهای ژئوپلیتیکی است.
بازگشت رییس‌جمهور ترامپ به کاخ سفید با شدت گرفتن تحریم‌های آمریکا علیه بازرگانان، واسطه‌ها و زیرساخت‌های نفتی ایران همراه بود و مجموعه‌ای از اقدامات قانونی جدید برای محدود کردن درآمدهای نفتی تهران به اجرا درآمد. این فشارها در میانه بحران ایران و اسرائیل تشدید شد و کاخ سفید تحریم‌های خود را ابتدا علیه پالایشگاه‌های کوچک‌تر چینی (معروف به «تی‌پات‌ها» در استان شاندونگ) و سپس علیه اپراتورهای بنادر و شرکت‌های میان‌دستی چین که متهم به تجارت نفت ایران بودند، گسترش داد. با تحریم بیش از 400نفتکش، حدود 50فرد مرتبط با ایران و 20شرکت، می‌توان گفت که فشارهای ترامپ بر ایران به سطحی بی‌سابقه رسیده است اما این پایان ماجرا نیست.
تحریم‌های بی‌سابقه آمریکا
تحریم‌های مستقیم آمریکا علیه پالایشگاه‌های چینی احتمالا جریان نفت ایران به چین را مختل کرده است. براساس داده‌های کپلر، ذخیره نفت خام ایران در مخازن شناور از 9میلیون بشکه در اواسط ژانویه به 4/33میلیون بشکه در اوایل آگوست افزایش یافته که بالاترین سطح از سال2020 است. اکثر این نفتکش‌های سرگردان در آب‌های سرزمینی سنگاپور و مالزی، مراکز اصلی فعالیت‌های انتقال کشتی‌به‌کشتی (STS) ایران در سال‌های اخیر، لنگر انداخته‌اند. اگرچه ایران می‌تواند نفت را مستقیما به چین ارسال کند اما بازرگانان نفتی این کشور ترجیح می‌دهند نفتکش‌های بارگیری‌شده را برای مدتی در نزدیکی بنادر لینگی و تانجونگ پلپاس نگه دارند.
انباشت نفت ایران در تنگه مالاکا با کاهش قابل‌توجه واردات نفت ایران به چین در ماه جولای همزمان شده است. این کاهش در تضاد با روند اولیه سال2025 است که در آن، در ماه‌های ژانویه تا مارس، واردات چین از نفت ایران به‌طور متوسط به 5/1میلیون بشکه در روز رسید و در مارس به رکورد 2میلیون بشکه در روز دست یافت.
فشارهای ژئوپلیتیکی فزاینده و تغییرات در پویایی بازار، به نظر می‌رسد که چین را به بازنگری آرام در استراتژی تامین نفت خود سوق داده است. پس از شروع قوی در سال2025، واردات نفت ایران به چین ابتدا در ژوئن به حدود 5/1میلیون بشکه در روز و سپس در جولای به 1/1میلیون بشکه در روز کاهش یافت. این کاهش با وجود دسترسی آسان به حجم بی‌سابقه ذخیره شناور ایران در نزدیکی مالزی، نشان می‌دهد که خریداران چینی به‌دلیل نگرانی از اجرای تحریم‌های آمریکا محتاط‌تر شده‌اند. وزارت خزانه‌داری آمریکا در بهار2025 سه پالایشگاه در استان شاندونگ چین را به‌دلیل پردازش نفت‌خام ایران تحریم کرد و با افزودن آنها به فهرست OFAC، عملا آنها را از شبکه‌های مالی جهانی قطع کرد. در پی این تحریم‌ها، پالایشگاه‌های بزرگ‌تر چینی در معاملات مرتبط با تهران محتاط‌تر شده‌اند.
ذخیره شناور بی‌سابقه: 4/33 میلیون بشکه نفت ایران در تنگه مالاکا
تصمیم ایران برای لنگر انداختن حجم عظیمی از نفت در آسیای جنوب‌شرقی نیز نشان‌دهنده محاسبات لجستیکی و امنیتی تهران است زیرا جنگ 12روزه با اسرائیل خطرات نگهداری نفت در نزدیکی سواحل ایران را افزایش داده است. قرار دادن ذخیره شناور در آسیای جنوب شرقی مزیت استراتژیکی برای تهران فراهم می‌کند. به‌‌ویژه، این کار مسیر لجستیکی را در صورت تجدید علاقه خریداران چینی کوتاه می‌کند؛ یک نفتکش از سنگاپور می‌تواند در حدود 7 تا 8 روز به چینگدائو برسد درحالیکه سفر از بندر صادراتی جزیره خارگ ایران حدود 20روز طول می‌کشد.
با این حال، انباشت عظیم ذخیره شناور ایران، مالزی را در موقعیت ژئوپلیتیکی حساسی قرار داده است. دولت آمریکا اعلام کرده که اگر مالزی در جلوگیری از تجارت غیرقانونی نفت بی‌تفاوت به‌نظر برسد، ممکن است هدف بعدی ابزار تنبیهی مورد علاقه ترامپ یعنی تعرفه‌ها قرار گیرد. در حالی که مقامات مالزی اقداماتی مانند بازداشت چندین نفتکش درگیر در عملیات STS غیرقانونی در سال‌های2023 و 2024 انجام داده‌اند، اختیارات آنها به محدوده آب‌های سرزمینی‌شان محدود است. علاوه‌بر این، مالزی که در تلاش برای تقویت روابط تجاری با پکن است، باید در تعادل بین دو قدرت بزرگ بسیار محتاط عمل کند.
با کاهش خرید نفت ایران، چین به‌نظر می‌رسد در حال گسترش پایگاه تامین نفت خود برای کاهش ریسک اقدامات تنبیهی آمریکاست. در جولای، واردات ترکیب ESPO روسیه به بیش از 000/900بشکه در روز افزایش یافت که نسبت‌به مارس 30درصد رشد داشته و بالاترین سطح در چهار ماه گذشته است، براساس داده‌های حمل‌ونقل کپلر، این تغییر نشان‌دهنده تلاش استراتژیک برای به حداقل رساندن وابستگی به مسیرهای تامین حساس سیاسی و در عین حال حفظ امنیت انرژی است.
درحالیکه پالایشگاه‌های چینی نگرانی‌های خود را درباره واردات نفت ایران ابراز می‌کنند، به‌زودی با لحظه‌ای سرنوشت‌ساز مواجه خواهند شد که مقاومت در برابر خرید نفت ایران با تخفیف بالا دشوار خواهد بود.
نفت سبک ایران در پی انباشت مداوم نفتکش‌های شناور در اطراف سنگاپور و مالزی کاهش یافته و این بشکه‌های ایرانی را برای خریداران غیرقابل چشم‌پوشی کرده. تخفیف نفت سبک ایران برای شش‌ماه متوالی افزایش یافته است. پیش از تحریم پالایشگاه لوکینگ در مارس، نفت سبک ایران تنها 80/0دلار در هر بشکه کمتر از قیمت ICE Brent معامله می‌شد. تا پایان جولای، این تخفیف به 50/3 تا 00/4 دلار در هر بشکه افزایش یافت.
با چنین تخفیف‌های قابل‌توجهی، نفت خام ایران ممکن است به زودی برای پالایشگاه‌های چینی، به ویژه بازیگران کوچک‌تر و حساس به قیمت، بیش از حد سودآور شود. تنش بین انگیزه‌های اقتصادی و ریسک‌های نظارتی احتمالا با ادامه فشارهای تحریمی و انباشت ذخایر نفت ایران در دریا تشدید خواهد شد.
انگیزه اضافی برای از سرگیری خرید نفت خام ایران ممکن است از افزایش عدم اطمینان درباره آینده تجارت نفت روسیه ناشی شود. دولت ترامپ تعرفه‌ای 25درصدی بر پالایشگاه‌های هندی واردکننده نفت خام روسیه اعمال کرده که از 27آگوست اجرایی می‌شود و نشان‌دهنده تغییر احتمالی به‌سمت جریمه‌های گسترده‌تر تجارت ثانویه است. درحالیکه واشنگتن و پکن در حال مذاکره برای آتش‌بسی گسترده‌تر هستند که قرار است در 12آگوست منقضی شود، رییس‌جمهور ترامپ پیشرفت در مذاکرات را اعلام کرده اما احتمال گسترش تحریم‌های ثانویه علیه چین را رد نکرده است.
درحالیکه پکن تاکید دارد که سیاست انرژی‌اش براساس منافع ملی هدایت می‌شود، چشم‌انداز در حال تحول تحریم‌ها ممکن است مقامات چینی را وادار کند تا خطرات نسبی معامله با تهران را بازنگری کنند. در این زمینه، نفت ایران- که مدت‌ها مورد انتقاد بوده اما اکنون با تخفیف‌های سنگین عرضه می‌شود- ممکن است به گزینه‌ای قابل‌قبول‌تر تبدیل شود.
