به گزارش فرادید، الیزابت سین، مورخ، در نشریه انجمن آسیایی سلطنتی هنگ‌کنگ می‌نویسد: «این شهر همواره مایه کنجکاوی و ترس بود و معدودی جرأت ورود به آن را داشتند».
اما این شهر چگونه به چنین وضع آشفته‌ای رسید و چرا مردم تصمیم گرفتند در آن زندگی کنند؟ این منطقه که زمانی به «شهر تاریکی» معروف بود، آن‌چنان درگیر آشفتگی و نزاع شده بود که حتی سال‌ها پس از نابودی‌اش، هنوز نامش زنده است.
ریشه‌های شهر محصور کولون
با اینکه بعدها به دلیل بی‌قانونی شهرت یافت، کولون در ابتدا یک پایگاه نظامی و اداری بود. این منطقه در سال 1668 به‌عنوان یک ایستگاه سیگنال‌دهی امپراتوری چین در بخش شمال‌شرقی شبه‌جزیره کولون تاسیس شد؛ جایی که اکنون بخشی از هنگ‌کنگ به‌شمار می‌رود.
پس از جنگ اول تریاک، نیروهای استعماری بریتانیا در سال 1843 کنترل هنگ‌کنگ را به دست گرفتند، اما شهر محصور (که به‌خاطر برج و باروهایی مانند توپخانه، دروازه و برج‌های دیدبانی این نام را گرفته بود) در روزهای ابتدایی اشغال بریتانیا همچنان در اختیار چینی‌ها باقی ماند. دولت استعماری بریتانیا وضعیت اداری ویژه‌ای برای این پادگان نظامی تعیین کرد و طی سال‌ها، ساکنان چینی آن بخش‌هایی مانند بازار، گمرک، مدرسه، اسکله و دیگر امکانات را به آن افزودند.
اگرچه بسیاری این شهر را به‌عنوان سدی در برابر نفوذ بریتانیا در منطقه می‌دیدند، اما درهایش به روی غیرچینی‌ها نیز باز بود. مهاجران بریتانیایی، بازدیدکنندگان چینی و دیگران به این شهر تقریباً 26000 متر مربعی رفت‌وآمد داشتند و به‌زودی آنجا به مکانی برای قمار و تفریح تبدیل شد.
در کولون، 300 پشت‌بام به‌هم‌پیوسته وجود داشت که بچه‌ها اغلب روی آن‌ها بازی می‌کردند.
نزاع بریتانیا و چین بر سر این شهر
در سال 1898، بریتانیا و چین معاهده‌ای موسوم به «قرارداد توسعه قلمرو هنگ‌کنگ» امضا کردند که کنترل بریتانیا بر هنگ‌کنگ را برای 99 سال دیگر تمدید می‌کرد. اگرچه این معاهده که بعدها یکی از معاهدات ناعادلانه تلقی شد، در ابتدا شهر کولون را از قلمرو اشغال بریتانیا مستثنی کرده بود.
اما این استثنا شرطی داشت: چینی‌ها فقط تا زمانی حق اداره شهر را داشتند که مزاحم اقدامات دفاعی بریتانیا در هنگ‌کنگ نشوند. تنها یک سال بعد، در سال 1899، بریتانیا ادعا کرد که فرماندار شهر با نیروهای مقاومت علیه استعمارگران همکاری می‌کند. در نتیجه، بریتانیایی‌ها به شهر حمله کردند، آن را اشغال نمودند و اعلام کردند که از آن پس اداره آن را در دست خواهند گرفت.
از آن زمان، شهر محصور به منطقه‌ای مورد ادعای دو طرف تبدیل شد. با گذر زمان، جمعیت شهر کاهش یافت و ساختمان‌های آن تخلیه شد؛ اتفاقی که نشانه‌ای آشکار از وضعیت مبهم آن بود. با سقوط دودمان چینگ و تأسیس جمهوری چین در سال 1912، این وضعیت آشفته‌تر شد. جمهوری نوپا با بی‌ثباتی آغاز شد و بسیاری از استان‌های آن به دست جنگ‌سالاران افتاد و مردم درگیر خشونت و ناامنی شدند.
در طول جنگ داخلی چین که از 1927 تا 1949 ادامه داشت، موجی از پناهجویان به هنگ‌کنگ گریختند و بسیاری از آن‌ها به شهر محصور پناه بردند. در نتیجه، جمعیت این منطقه از چند صد نفر به هزاران و سپس ده‌ها هزار نفر رسید.
شهری بی‌قانون، اما خانه‌ای برای هزاران نفر
ساکنان جدید این شهر که در فقر و انزوا زندگی می‌کردند، در بلاتکلیفی سیاسی و قانونی به سر می‌بردند. نه دولت چین و نه دولت استعماری بریتانیا، هیچ‌کدام آن را به‌طور کامل اداره نمی‌کردند. بریتانیا تلاش‌هایی برای کنترل آن داشت، اما مقامات پکن از این دخالت‌ها ناخشنود بودند.
در اینجا مردی در اتاقی پوشیده از آرد در حال تهیه خمیر است. بیشتر مغازه‌ها و بازارهای شهر بدون نظارت فعالیت می‌کردند.
به گفته مورخ معماری، یونیس می فنگ، در کتاب شهر مقاوم، این منطقه به «پناهگاهی برای جنایتکاران… و مجموعه‌ای از ساختمان‌های غیرقانونی که در معرض خطر آتش‌سوزی و مشکلات بهداشتی بودند» تبدیل شده بود. سازه‌هایی که ابتدا موقتی بودند، به ساختمان‌هایی چندطبقه تبدیل شدند که با بالکن‌ها و پله‌ها به‌هم متصل بودند. در میان این ساختمان‌های تابوت‌مانند، قمارخانه، باشگاه شبانه، رستوران و بازارهای بدون نظارت رشد کردند و فقر و دزدی همه‌جا دیده می‌شد.
در طول جنگ جهانی دوم، نیروهای ژاپنی که هنگ‌کنگ را اشغال کرده بودند، دیوارهای شهر را برای گسترش باند فرودگاهی در نزدیکی آن ویران کردند. اما حتی بدون دیوار، این منطقه همچنان هویتی مستقل داشت. روزنامه پترسون نیوز در سال 1960 نوشت: «این منطقه مورد مناقشه که شهر محصور خوانده می‌شود، نه واقعا شهر است و نه دیوار دارد. اینجا در حقیقت تنها یک گودال کوچک از گناه و کثافت است».
پایان شهر محصور کولون
برآورد می‌شود که تا دهه 1980، نزدیک به 60 هزار نفر در محدوده شهر محصور کولون زندگی می‌کردند. اما شهر کم کم به پایان خود نزدیک می‌شد. با نزدیک شدن به زمان واگذاری هنگ‌کنگ به چین، دولت‌های بریتانیا و چین در سال 1987 اعلام کردند که این شهر تخریب خواهد شد. پس از نزدیک به یک دهه تلاش برای اسکان مجدد ساکنان، شهر در سال 1994 به طور کامل ویران شد و اکنون در محل آن یک پارک و محوطه باستان‌شناسی قرار دارد.
با وجود اینکه در نگاه بیرونی، این شهر به‌عنوان نمادی از فساد و خطر شناخته می‌شد، اما هنوز هم برای بسیاری، نمایانگر خلاقیت و پایداری در برابر بی‌توجهی و سرکوب است. «شهر تاریکی» اگرچه امروز تنها در خاطره‌ها زنده است، اما همچنان الهام‌بخش است و نشان می‌دهد که جوامع تحت فشار چگونه می‌توانند برای بقا، ساختارهایی پیچیده و منحصربه‌فرد خلق کنند.
