رازهای گاستروژیونوستومی؛ همه‌چیز درباره این عمل
گاستروژیونوستومی، نامی که شاید کمتر شنیده باشید، اما برای بسیاری از بیماران راه‌حلی حیاتی است. این عمل جراحی که معده را مستقیماً به روده کوچک متصل می‌کند، نه تنها انسدادهای گوارشی را برطرف می‌کند، بلکه در مواردی به کاهش وزن کمک می‌کند. اما این تغییر مسیر در سیستم گوارش چه داستان‌هایی با خود به همراه دارد؟ در این مقاله، شما را با جزئیات این روش، کاربردها و چالش‌هایش آشنا می‌کنیم.
گاستروژیونوستومی چیست؟
گاستروژیونوستومی یک عمل جراحی است که اتصال جدیدی (آناستوموز) بین معده شما و بخش میانی روده کوچک، به نام ژژونوم، ایجاد می‌کند. این اتصال جدید مسیر عبور غذا از معده به روده کوچک را تغییر می‌دهد و بخش ابتدایی روده کوچک، یعنی دئودنوم، را دور می‌زند.
گاهی اوقات اصطلاح “گاستروژیونوستومی” برای توصیف یک عمل جزئی به کار می‌رود که در آن یک لوله تغذیه در روده کوچک قرار داده می‌شود. این لوله که به آن لوله گاستروژیونوستومی گفته می‌شود، از معده و دئودنوم عبور کرده و به ژژونوم (بخش میانی روده) می‌رسد. با این حال، این یک عمل متفاوت است که به آن گاستروژیونوستومی از طریق پوست (پرکوتانئوس) می‌گویند.
چرا عمل جراحی گاستروژیونوستومی انجام می‌شود؟
ممکن است نیاز باشد غذا از دئودنوم شما عبور نکند اگر دئودنوم مشکلی داشته باشد یا به درستی کار نکند، مثلاً اگر مسدود شده باشد. این مشکل همچنین ممکن است در بخش پایینی معده (آنتروم) باشد. اگر خروجی پایین معده (پیلوروس) اجازه عبور غذا را ندهد، گاهی راه‌حل این است که روده کوچک به بخش بالایی معده متصل شود.
گاستروژیونوستومی همچنین می‌تواند بخشی از یک عمل جراحی کاهش وزن باشد. بای‌پس معده به روش Roux-en-Y نوعی گاستروژیونوستومی است. این عمل بخشی از معده و دئودنوم را دور می‌زند. هدف از این بای‌پس در اینجا کاهش ظرفیت معده برای نگهداری غذا و کاهش جذب مواد مغذی توسط روده کوچک است.
چه شرایطی با گاستروژیونوستومی درمان می‌شوند؟
ممکن است برای درمان موارد زیر گاستروژیونوستومی انجام شود:
• انسداد خروجی معده (GOO): زمانی که خروجی پایین معده مسدود شده باشد.
• انسداد دئودنوم: زمانی که انسداد در دئودنوم رخ دهد.
• سرطان معده یا دئودنوم: زمانی که سرطان باعث انسداد شود یا نیاز به برداشتن بخشی از معده یا دئودنوم باشد.
• بیماری زخم پپتیک: زمانی که عوارضی مانند خونریزی یا زخم باعث اختلال در عبور غذا از معده یا دئودنوم شود.
به طور کمتر شایع، ممکن است گاستروژیونوستومی پیشگیرانه برای جلوگیری از عوارض انجام شود، مانند:
• آسیب شدید (تروما) به دئودنوم: اگر جراح معتقد باشد که دئودنوم آسیب‌دیده در معرض خطر بالای ایجاد فیستول است، ممکن است تصمیم بگیرد که غذا را از محل آسیب دور کند تا بهبود یابد.
• سرطان پانکراس غیرقابل برداشتن: اگر سرطان در محل اتصال پانکراس به دئودنوم باشد و قابل برداشتن نباشد، ممکن است رشد کند و خروجی بین معده و دئودنوم را مسدود کند. جراح ممکن است تصمیم بگیرد که مسیر گوارشی را پیش از وقوع این مشکل تغییر دهد.
آمادگی های قبل از گاستروژیونوستومی
بسته به شرایطی که برای آن تحت درمان هستید، ممکن است قبل از آمادگی برای جراحی به درمان‌های دیگری نیاز داشته باشید. برای مثال، اگر دستگاه گوارش شما مسدود شده باشد، احتمالاً در نگه‌داشتن غذا مشکل داشته‌اید و ممکن است به دلیل استفراغ مکرر دچار کم‌آبی یا سوءتغذیه شده باشید. پزشک شما می‌خواهد که پیش از جراحی در بهترین وضعیت سلامتی باشید. ممکن است ابتدا با موارد زیر درمان شوید:
• مایعات وریدی: مایعاتی که می‌توانند برای اصلاح عدم تعادل الکترولیت‌ها تنظیم شوند.
• تغذیه وریدی: می‌توانید تغذیه تکمیلی یا کامل را از طریق ورید دریافت کنید.
• انتقال خون: اگر کم‌خونی دارید، ممکن است به خون اضافی نیاز داشته باشید.
• آنتی‌بیوتیک‌ها: آنتی‌بیوتیک‌های پیشگیرانه قبل از جراحی برای جلوگیری از عفونت.
• تخلیه معده: این درمان شامل قرار دادن یک لوله نازوگاستریک از طریق گلو به معده است که محتویات معده را تخلیه می‌کند، فشار را کاهش می‌دهد و بیهوشی را ایمن‌تر می‌کند.
در حین گاستروژیونوستومی چه اتفاقی می‌افتد؟
روش‌های مختلفی برای این عمل وجود دارد، اما به طور کلی، جراح شما:
شما را تحت بیهوشی عمومی به خواب می‌برد.
یک لوله نازوگاستریک یا اوروگاستریک در معده شما قرار می‌دهد تا فشار آن را کاهش دهد.
با استفاده از تکنیک باز یا لاپاراسکوپیک به حفره شکمی شما دسترسی پیدا می‌کند.
مشکل موجود در معده یا دئودنوم را که نیاز به برداشتن یا دور زدن دارد، پیدا می‌کند.
بخشی از ججونوم را که حداقل 10 سانتی‌متر از انتهای دئودنوم فاصله دارد، اندازه‌گیری می‌کند.
این بخش از ژژونوم را حداقل 5 سانتی‌متر بالاتر از محل مشکل به معده متصل می‌کند.
اتصال جدید (آناستوموز) را با استفاده از تکنیک‌های مختلف برای نشتی بررسی می‌کند.
برش‌ها را می‌بندد و جراحی را به پایان می‌رساند. معمولاً بین دو تا چهار ساعت طول می‌کشد.
بعد از گاستروژیونوستومی چه اتفاقی می‌افتد؟
پس از جراحی در بیمارستان بستری خواهید شد. ممکن است مدتی طول بکشد تا بتوانید غذای جامد را تحمل کنید. ممکن است کمی حالت تهوع داشته باشید یا روده‌هایتان پس از جراحی کند کار کنند (ایلئوس پارالیتیک). در برخی موارد، تخلیه معده از طریق اتصال جدید زمان زیادی می‌برد. برخی افراد نیاز دارند که لوله نازوگاستریک را برای چند روز نگه دارند.
ممکن است ابتدا با مایعات وریدی و تغذیه ادامه دهید یا با رژیم مایعات شفاف شروع کنید و به تدریج به رژیم غذایی نرم ادامه دهید قبل از اینکه به خانه بروید. گاهی اوقات ممکن است چند هفته طول بکشد تا معده شما دوباره پس از جراحی کار کند. در این صورت، ممکن است تغذیه از طریق لوله یا ورید ادامه یابد.
خطرات یا عوارض احتمالی این عمل چیست؟
خطرات خاصی با هر عمل جراحی همراه است، از جمله:
• خونریزی
• لخته‌های خون
• آسیب به اندام‌های مجاور
• بافت اسکار داخلی بیش از حد
خطرات اضافی با گاستروژیونوستومی شامل:
• نشت آناستوموز: این یک عارضه نادر اما شناخته‌شده است که در آن اتصال جدید بین معده و روده نشت می‌کند. این می‌تواند باعث عفونت در حفره شکمی شود. اگر عفونت به جریان خون شما سرایت کند، ممکن است واکنش تهدیدکننده حیات (سپسیس) ایجاد کند.
عوارض جانبی بلندمدت احتمالی این عمل چیست؟
• سندرم دامپینگ: سندرم دامپینگ یک عارضه جانبی شایع اما معمولاً موقتی پس از جراحی بای‌پس معده/روده است. مجموعه‌ای از علائم است که پس از خوردن غذا رخ می‌دهد، زمانی که غذا از معده به روده کوچک در نقطه اتصال جدید منتقل می‌شود. این انتقال ممکن است کمتر تدریجی و کنترل‌شده باشد و سیستم گوارش شما ممکن است در ابتدا با علائمی مانند تهوع، نفخ و سوءهاضمه واکنش نشان دهد. با گذشت زمان این مشکل برطرف می‌شود.
• زخم حاشیه‌ای: معمولاً زخم‌های پپتیک فقط در معده یا دئودنوم، جایی که اسیدهای معده وجود دارند، ایجاد می‌شوند. دئودنوم شما مجهز به خنثی کردن اسیدهای باقی‌مانده معده است که از معده به آن منتقل می‌شود. اما وقتی دئودنوم دور زده می‌شود، این اسیدها مستقیماً به ژژونوم می‌روند که برای تحمل آن‌ها مجهز نیست. این می‌تواند باعث زخم در ژژونوم شود.
• رفلاکس صفرا: یکی از وظایف پیلوروس، دریچه‌ای که معده را از دئودنوم جدا می‌کند، جلوگیری از ورود شیره‌های گوارشی دئودنوم، از جمله صفرا، به معده است. این شیره‌ها می‌توانند دیواره معده را تحریک کنند. وقتی پیلوروس و/یا دئودنوم دور زده می‌شود، خطر این وجود دارد که اتصال جدید بین معده و روده کوچک به اندازه کافی در جلوگیری از ورود صفرا مؤثر نباشد. این می‌تواند باعث رفلاکس صفرا شود.
بهبودی پس از گاستروژیونوستومی چگونه است؟
به طور متوسط شش هفته طول می‌کشد تا بهبود یابید. ممکن است بسته به گستردگی عمل و اینکه جراحی باز یا لاپاراسکوپیک داشته‌اید، زمان بیشتر یا کمتری نیاز باشد. ممکن است بخشی از معده و روده کوچک شما جدا یا برداشته شده باشد. اگر سرطان داشته‌اید، ممکن است بافت بیشتری برداشته شده باشد.
تیم مراقبت بهداشتی شما دستورالعمل‌هایی در مورد نحوه مراقبت از زخم برش، مدیریت درد در خانه و زمان از سرگیری فعالیت‌های روزمره به شما می‌دهد. آن‌ها قرار ملاقاتی برای پیگیری با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما چند هفته پس از بازگشت به خانه ترتیب می‌دهند. در این ملاقات، آن‌ها شما را برای هرگونه نشانه‌ای از عوارض در بهبودی بررسی می‌کنند.
ممکن است لازم باشد چند ماه پس از عمل رژیم غذایی خاصی را دنبال کنید. جزئیات به این بستگی دارد که چقدر از معده و/یا روده شما برداشته شده و آیا علائم سندرم دامپینگ را تجربه می‌کنید یا خیر. ممکن است لازم باشد تغذیه خود را با دقت بیشتری از قبل کنترل کنید، مکمل‌های ویتامینی مصرف کنید و از غذاهای پرقند پرهیز کنید.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟
اگر موارد زیر را تجربه کردید، با تیم مراقبت بهداشتی خود تماس بگیرید:
• متوجه هرگونه نشانه‌ای از عفونت زخم شوید، مانند قرمزی، درد، گرما یا تورم.
• تب بالای 38 درجه سانتی‌گراد (100 درجه فارنهایت) داشته باشید.
• در مدیریت درد خود مشکل داشته باشید.
• در خوردن یا نگه‌داشتن غذا مشکل داشته باشید.
• اسهال مداوم داشته باشید.
• پوست یا سفیدی چشم‌هایتان زرد شود.
سوالات متداول درباره گاستروژیونوستومی
1. چه کسانی به گاستروژیونوستومی نیاز دارند؟
افرادی با انسداد خروجی معده، انسداد دئودنوم، سرطان معده یا دئودنوم، یا کسانی که به جراحی کاهش وزن مثل بای‌پس معده نیاز دارند.
2. آیا گاستروژیونوستومی یک عمل بزرگ محسوب می‌شود؟
این جراحی پیچیده است و مسیر گوارش را تغییر می‌دهد، اما با روش‌های لاپاراسکوپیک می‌تواند کم‌تهاجمی‌تر باشد.
3. مدت زمان بهبودی پس از گاستروژیونوستومی چقدر است؟
به طور متوسط 6 هفته طول می‌کشد، اما بسته به نوع جراحی و شرایط بیمار ممکن است بیشتر یا کمتر باشد.
4. عوارض احتمالی گاستروژیونوستومی چیست؟
عوارض شامل نشت آناستوموز، سندرم دامپینگ، زخم حاشیه‌ای و رفلاکس صفرا می‌شود.
5. آیا پس از گاستروژیونوستومی نیاز به رژیم غذایی خاصی دارم؟
بله، ممکن است لازم باشد غذاهای کم‌قند مصرف کنید، ویتامین‌ها را دوباره پر کنید و به تدریج از مایعات به غذای جامد روی اوردید.
سخن آخر
گاستروژیونوستومی سیستم گوارش شما را به طور قابل‌توجهی (و معمولاً به طور دائم) تغییر می‌دهد. در حالی که این ممکن است برای شرایط شما مفید یا حتی ضروری باشد، با این حال یک انتقال بزرگ است. هر کمکی که برای آماده‌سازی برای این عمل و تنظیم رژیم غذایی و سبک زندگی خود پس از آن نیاز دارید، بخواهید. تیم مراقبت بهداشتی شما در هر مرحله برای راهنمایی شما حضور دارد.
گردآوری:بخش سلامت ستاره آبی
