خون پنهان در مدفوع: همه‌چیز درباره آزمایش FOBT

آزمایش خون مخفی مدفوع چیست؟

آزمایش خون مخفی مدفوع (Fecal Occult Blood Test – FOBT) یک تست تشخیصی غیرتهاجمی است که وجود خون پنهان در مدفوع را بررسی می‌کند، خونی که با چشم غیرمسلح قابل‌دیدن نیست. این آزمایش برای شناسایی خونریزی‌های گوارشی، مانند زخم‌ها، پولیپ‌ها یا سرطان روده بزرگ، استفاده می‌شود و به‌عنوان بخشی از غربالگری‌های روتین سلامت پیشنهاد می‌گردد.

نام کامل آزمایش خون مخفی مدفوع

• تست خون مخفی مدفوع” (Fecal Occult Blood Test) 

نام‌های دیگر آزمایش خون مخفی مدفوع

• FOBT (مخفف Fecal Occult Blood Test)

• آزمایش گایاک (Guaiac Test)

• تست ایمونوشیمیایی مدفوع (FIT – Fecal Immunochemical Test)

نوع نمونه آزمایش خون مخفی مدفوع

• مدفوع 

نحوه انجام آزمایش خون مخفی مدفوع

این آزمایش به دو روش اصلی انجام می‌شود:

1) روش گایاک (gFOBT) که با استفاده از کارت‌های مخصوص و محلول شیمیایی، واکنش رنگ را بررسی می‌کند؛

2) روش ایمونوشیمیایی (FIT) که با آنتی‌بادی‌های اختصاصی، هموگلوبین انسانی را تشخیص می‌دهد. بیمار نمونه مدفوع را با ابزار مخصوص جمع‌آوری کرده و به آزمایشگاه ارسال می‌کند یا در خانه با کیت تست انجام می‌دهد.

خطرات و عوارض انجام آزمایش خون مخفی مدفوع

این آزمایش هیچ خطر یا عارضه مستقیمی ندارد، زیرا غیرتهاجمی است و تنها نیاز به جمع‌آوری مدفوع دارد. با این حال، نتایج مثبت کاذب یا منفی کاذب ممکن است نیاز به آزمایش‌های تکمیلی ایجاد کند.

زمان و شرایط انجام آزمایش خون مخفی مدفوع

این آزمایش معمولاً به‌صورت سالانه برای غربالگری افراد بالای 50 سال توصیه می‌شود. بیمار باید 2-3 روز قبل از تست از مصرف گوشت قرمز، برخی سبزیجات (مثل شلغم)، ویتامین C زیاد و داروهای ضدالتهاب (مثل ایبوپروفن) خودداری کند تا نتیجه دقیق باشد.

 

آزمایش خون مخفی مدفوع در چه مواردی تجویز می‌شود؟

این آزمایش برای غربالگری سرطان روده بزرگ، تشخیص خونریزی‌های گوارشی (مثل زخم معده یا روده)، پولیپ‌ها، بیماری التهابی روده (IBD) و کم‌خونی بدون علت مشخص تجویز می‌شود.

داروها و عوامل مداخله‌گر برای انجام آزمایش خون مخفی مدفوع

• مصرف گوشت قرمز، مرغ یا ماهی خام می‌تواند نتیجه مثبت کاذب بدهد.

• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مثل آسپرین و ایبوپروفن ممکن است خونریزی خفیف ایجاد کنند و نتیجه را تحت تأثیر قرار دهند.

• ویتامین C زیاد می‌تواند نتیجه منفی کاذب ایجاد کند.

تفسیر آزمایش خون مخفی مدفوع

• نتیجه مثبت: نشان‌دهنده وجود خون در مدفوع است و نیاز به بررسی بیشتر (مثل کولونوسکوپی) دارد.

• نتیجه منفی: معمولاً به معنای عدم خونریزی است، اما منفی بودن صددرصد مشکل را رد نمی‌کند.

مقادیر نرمال آزمایش خون مخفی مدفوع

نتیجه نرمال این آزمایش منفی است، یعنی هیچ خونی در مدفوع تشخیص داده نشود.

سوالات رایج در رابطه با آزمایش خون مخفی مدفوع

1. آیا این آزمایش دردناک است؟

خیر، فقط جمع‌آوری نمونه مدفوع نیاز است.

 

2. چرا باید قبل از تست گوشت نخورم؟

چون ممکن است نتیجه را مثبت کاذب کند.

 

3. اگر نتیجه مثبت باشد، حتماً سرطان دارم؟

خیر، ممکن است به دلایل دیگری مثل هموروئید باشد.

 

4. آیا می‌توانم تست را در خانه انجام دهم؟

بله، با کیت‌های خانگی امکان‌پذیر است، اما تأیید آزمایشگاهی دقیق‌تر است.

نکات مهم دیگری که باقی مانده است و باید بدانید

• نمونه باید در ظرف تمیز و استریل جمع‌آوری شود.

• اگر پریود هستید، بهتر است تست را به تعویق بیندازید، زیرا خون قاعدگی می‌تواند نتیجه را تحت تأثیر قرار دهد.

• این آزمایش جایگزین کولونوسکوپی نیست و فقط یک ابزار غربالگری اولیه است.

تذکر مهم

از اطلاعات موجود در این مقاله نباید به عنوان جایگزین نظر حرفه‌ای پزشک استفاده شود. اگر در مورد سلامتی خود سوالی دارید حتما با پزشک خود تماس بگیرید.