شرایط قبولی نماز چیست ؟
نماز یکی از ارکان اصلی دین اسلام و مهم‌ترین فریضه بعد از شهادتین است. اما صرف انجام دادن حرکات و گفتن اذکار، تضمینی برای قبول شدن نماز نیست. در قرآن کریم و روایات معصومین (ع) به شرایط مختلفی برای قبولی نماز اشاره شده است. این شرایط نه تنها به جنبه‌های ظاهری نماز بلکه به باطن و نیت نمازگزار نیز مربوط می‌شود.
در خصوص ارتباط قبولی نماز و سایر عبادات باید گفت نماز یک عبادتی است که صحیح بودن و قبول شدنش به مجموعه ای باورها و رفتارهای مسلمان پیوند می خورد از سویی قبولی عمل به معنی رشد عبادت کننده و توان تقرب زایی اش به خدا می باشد.
روح نماز چیست؟
خشوع روح نماز محسوب می شود و این یعنی چنانچه رکوع، سجود، قرائت و تسبیح را جسم نماز بدانیم، حضور قلب و توجه درونی به حقیقت نماز و کسی که با او راز و نیاز می کنیم، روح نماز است.
شرایط قبولی نماز در قرآن
قرآن کریم در آیات مختلف به شرایط قبولی نماز اشاره کرده است که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
ایمان قلبی:
ایمان به خدا، پیامبر و روز قیامت شرط اساسی قبولی هر عملی از جمله نماز است. خداوند در قرآن می‌فرماید: “وَمَنْ یَکْفُرْ بِالْإِیمَانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ” (سوره مائده، آیه 5). یعنی کسی که ایمان نیاورد، عملش تباه می‌شود.
خضوع و خشوع:
نماز باید با خضوع و خشوع به جا آورده شود. خداوند در قرآن می‌فرماید: “فَاقْرَءُ مَا یُسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ إِنَّا نَحْنُ نُنَزِّلُهُ تَنزِیلًا فَإِذَا قَرَأْتَهُ فَاتَّبِعْ قِرَاءَتَهُ لِتَعْلَمَ لَعَلَّکَ تُهْدَى” (سوره مزمل، آیات 4-5). یعنی قرآن را آن‌گونه که بر تو آسان است تلاوت کن، ما آن را تدریجاً نازل می‌کنیم، پس هرگاه آن را تلاوت نمودی، پیروی از تلاوت آن کن تا شاید هدایت یابی.
حضور قلب:
نمازگزار باید در هنگام نماز حضور قلب داشته باشد و به آنچه می‌گوید و انجام می‌دهد توجه کند. خداوند در قرآن می‌فرماید: “إِنَّ الصَّلَاهَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْکَرِ” (سوره عنکبوت، آیه 45). یعنی نماز انسان را از کارهای زشت و ناپسند باز می‌دارد.
پرهیز از گناه:
گناهان بزرگ مانع قبولی نماز می‌شوند. خداوند در قرآن می‌فرماید: “فَإِذَا قُمْتَ إِلَى الصَّلَاهِ فَاغْسِلْ وَجْهَکَ وَیَدَیْکَ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحْ بِرَأْسِکَ وَرِجْلَیْکَ إِلَى الْکَعْبَیْنِ وَإِنْ کُنتَ جُنُبًا فَاطَّهَّرْ” (سوره مائده، آیه 6). یعنی هنگامی که برای نماز برمی‌خیزی، رو و دست‌هایت را تا آرنج بشوی و سرت را مسح کن و پاهایت را تا قوزک بمال و اگر جنب شدی، غسل کن.
رعایت حقوق دیگران:
نمازگزار باید حقوق دیگران را رعایت کند و به آن‌ها ظلم نکند.
توجه به محتوای نماز:
نمازگزار باید به معنی آیات و اذکاری که در نماز می‌خواند توجه کند و آن‌ها را درک کند.
شرایط قبولی نماز در روایات :
روایات معصومین (ع) نیز به شرایط مختلفی برای قبولی نماز اشاره کرده‌اند که برخی از آن‌ها عبارتند از:
ولایت اهل بیت (ع):
اهل بیت (ع) ولایت خود را شرط قبولی اعمال از جمله نماز دانسته‌اند.
تقوا:
تقوا و پرهیزکاری از گناهان شرط اساسی قبولی نماز است.
خلوص نیت:
نماز باید با نیت خالص برای رضای خدا خوانده شود.
رعایت آداب نماز:
رعایت آداب ظاهری و باطنی نماز از دیگر شرایط قبولی آن است.
تقوا:
خداوند می‌فرماید:
خدا تنها از اهل تقوا می پذیرد. (سوره مائده، آیه 27)ض
حضور قلب در نماز:
امام باقر علیه السلام فرمودند : «در نماز توجه به خدا داشته باش، زیرا از نماز آن مقدار قبول می شود که تو به آن توجه داری.»
خوش رفتاری:
از دیدگاه پیامبر کلید قبولی نماز چیست؟
پیامبر اسلام (ص) فرموده است:
هر کس زن بدرفتار و اذیت کننده ای داشته باشد، خداوند نماز و کارهای نیک آن زن را نمی پذیرد (مرد نیز همچنین است) (وسائلالشیعه، ج 20، ص 163)
رسول خدا (ص) فرموده اند:
اگر آن قدر نماز بخوانید تا همچون زه کمان شوید، و آن قدر روزه بگیرید تا همچون کمان خم شوید، خدا از شما قبول نمی کند، مگر این که انسان با ورع باشید. (بحارالأنوار، ج 81، ص 258)
پرداخت زکات، رعایت حقّ خدا و حقّ مردم
امام رضا (ع) فرمودند:
هر کس نماز بخواند ولی زکات (و مالیات اسلامی) نپردازد، نمازش قبول نمی شود.(وسائل الشیعه، ج 9، ص 25)s
مال حلال
حضرت علی (ع) فرمودند:
ای کمیل! نگاه کن ببین که در چه چیز نماز می گزاری و بر روی چه چیز به نماز ایستادی. اگر آن چیزی را که برای نمازت استفاده می کنی، حلال و مباح نباشد، نمازت قبول نیست. (وسائل الشیعه، ج 5، ص 119)
خیرخواهی نسبت به دیگران
امام صادق (ع) فرموده اند: «خداوند متعال فرمود: نماز کسی را می پذیرم که در مقابل عظمت من خاضع باشد؛ از خواسته های نفسانی به خاطر من خود را دور کند؛ روزش را با یاد من به پایان برد؛ بر بندگانم بزرگی نفروشد؛ به گرسنه غذا دهد؛ برهنه را بپوشاند؛ به مصیبت دیده مهربانی کند؛ غریب را پناه دهد.»
خوشرفتاری با همسر و والدین
در این زمینه پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرموده است: «هر کس زن بد رفتار و اذیت کننده ای داشته باشد، خداوند نماز و کارهای نیک آن زن را نمی پذیرد. و برای مرد اذیت کننده نیز چنین است»
نه تنها بد رفتاری زن با شوهر یا برعکس، این اثر را دارد، حتی نگاه خشم آگین به پدر و مادر هم مانع قبول عبادت است.
امام صادق (ع) فرمود: « نماز فرزندانی که با خشم به پدر و مادر خود نگاه می کنند قبول نمی شود. گر چه والدین، نسبت به آنان کوتاهی و ظلمی کرده باشند. (13)
نشان قبولی نماز چیست ؟
امام صادق (ع) فرمودند:
مَنْ اَحَبَّ اَنْ یَعْلَمَ اَقُبِلَتْ صَلاتُهُ اَمْ لَمْ تُقْبَلْ، فَلْیَنْظُرْ هَلْ مَنَعَتْهُ صَلاتُهُ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ؟ فَبِقَدْرِ ما مَنَعَتْهُ قُبِلَتْ مِنْهُ.
کسـى که دوست دارد بداند نمازش پذیرفته شده است یا نه، باید ببیند آیا نمازش او را از زشتی‌ها و ناپاکى‌ها دور کرده است؟ پس به اندازه اى که دور کرده باشد، همانقدر از نمازش پذیرفته شده است.
نتیجه گیری :
قبولی نماز تنها به انجام دادن حرکات ظاهری آن محدود نمی‌شود، بلکه به باطن و نیت نمازگزار نیز ارتباط دارد. ایمان قلبی، خضوع و خشوع، حضور قلب، پرهیز از گناه، ولایت اهل بیت (ع)، تقوا، خلوص نیت و رعایت آداب نماز از جمله مهم‌ترین شرایط قبولی نماز هستند. با رعایت این شرایط، می‌توان امیدوار بود که نماز ما مورد قبول خداوند واقع شود و ما را به سوی کمال و سعادت رهنمون سازد.
گردآوری: بخش مذهبی ستاره آبی
