ریاضیدان 20 ساله‌ای که دنیا را متحول کرد
بیوگرافی اِواریست گالوا
اِواریست گالوا (Évariste Galois) یکی از برجسته‌ترین ریاضیدانان تاریخ است که با وجود عمر کوتاه خود، تأثیر عمیقی بر ریاضیات مدرن گذاشت. او در 25 اکتبر 1811 در بورگ-لا-رن، نزدیک پاریس، به دنیا آمد و در 31 مه 1832 در سن 20 سالگی درگذشت. گالوا به خاطر نظریه‌ای که امروزه به نام «نظریه گالوا» شناخته می‌شود، شهرت دارد. این نظریه پایه‌گذار جبر مدرن و حل معادلات جبری به روش‌های رادیکالی است. زندگی پرتلاطم او، که با فعالیت‌های سیاسی و مرگ زودهنگام در یک دوئل همراه بود، به افسانه‌ای در تاریخ علم تبدیل شده است.
کودکی و تحصیلات اولیه اِواریست گالوا
گالوا در خانواده‌ای تحصیل‌کرده و روشنفکر به دنیا آمد. پدرش، نیکلاس گابریل گالوا، مردی با نفوذ در جامعه و شهردار بورگ-لا-رن در سال 1815 بود. مادرش، آدلاید ماری دمانت، در فلسفه، ادبیات کلاسیک و دین تحصیل کرده بود و تا 12 سالگی تنها معلم گالوا بود. او به گالوا یونانی، لاتین و دین آموخت و دیدگاه تردیدگرایانه خود را به او منتقل کرد. با وجود تحصیلات والدین، هیچ نشانه‌ای از استعداد ریاضی در خانواده گالوا دیده نمی‌شود.
در سال 1823، گالوا در سن 12 سالگی وارد لیسه لوئی-لو-گران شد و به عنوان دانش‌آموز شبانه‌روزی در کلاس چهارم ثبت‌نام کرد. در ابتدا، عملکرد تحصیلی او خوب بود و چندین جایزه دریافت کرد، اما در سال 1826 به دلیل ضعف در درس بلاغت مجبور به تکرار سال شد.
کشف ریاضیات و استعداد درخشان
نقطه عطف زندگی گالوا در فوریه 1827 رخ داد، زمانی که در کلاس ریاضی هیپولیت ورنیه (1800-1875) ثبت‌نام کرد. او به سرعت شیفته ریاضیات شد و استعداد بی‌نظیری از خود نشان داد. مدیر مطالعاتش گزارش داد که گالوا بیش از حد در ریاضیات غرق شده و بهتر است فقط به این رشته بپردازد، زیرا دروس دیگر برایش وقت‌تلف‌کنی بود. با این حال، رفتار غیرمعمول و تمرکز شدید او بر ریاضیات باعث شد که در گزارش‌های مدرسه به عنوان فردی «منحصربه‌فرد، عجیب، اصیل و بسته» توصیف شود.
گالوا آثار برجسته‌ای مانند هندسه لژاندر و رساله‌های لاگرانژ را مطالعه کرد و به سرعت به سوی تحقیقات مستقل در ریاضیات پیش رفت. در سال 1828، او در آزمون ورودی اِکول پلی‌تکنیک، دانشگاه برجسته پاریس، شرکت کرد اما به دلیل ناتوانی در انتقال شفاف ایده‌هایش یا شاید به دلیل فضای سیاسی و علمی آن زمان، موفق نشد.
فعالیت‌های علمی و انتشارات اِواریست گالوا
در سال 1829، گالوا اولین مقاله ریاضی خود را درباره کسرهای زنجیره‌ای در *آنال دو ماتماتیک* منتشر کرد. او همچنین مقالاتی درباره حل جبری معادلات به آکادمی علوم پاریس ارائه داد که توسط آگوستن-لوئی کوشی داوری شد. اما زندگی گالوا با یک تراژدی شخصی مختل شد: در ژوئیه 1829، پدرش به دلیل رسوایی ناشی از جعل هجویه‌هایی علیه خویشاوندانش توسط کشیش محلی، خودکشی کرد. این واقعه تأثیر عمیقی بر گالوا گذاشت و او را به سوی فعالیت‌های سیاسی و انقلابی سوق داد.
پس از مرگ پدرش، گالوا بار دیگر در آزمون اِکول پلی‌تکنیک شرکت کرد اما باز هم موفق نشد. او سپس وارد اِکول نرمال شد و در دسامبر 1829 مدرک باکالورئای خود را دریافت کرد. گزارش‌های امتحاناتش نشان‌دهنده تضاد در ارزیابی او بود: داور ریاضی او را باهوش و دارای روحیه تحقیقاتی توصیف کرد، اما داور ادبیات او را فاقد هوش کافی دانست.
در سال 1830، گالوا مقاله‌ای جدید درباره شرایط حل‌پذیری معادلات به روش رادیکالی به آکادمی علوم ارائه داد، اما این مقاله به دلیل مرگ ژان-باتیست فوریه، دبیر آکادمی، هرگز بررسی نشد. او همچنین مقالاتی درباره توابع بیضوی و انتگرال‌های آبلی منتشر کرد، اما جایزه بزرگ آکادمی به نیلز هنریک آبل (به صورت پس از مرگ) و کارل گوستاو یاکوبی اهدا شد.
فعالیت‌های سیاسی و زندان اِواریست گالوا
گالوا، که تحت تأثیر والدینش یک جمهوری‌خواه پرشور بود، درگیر فعالیت‌های سیاسی شد. در ژوئیه 1830، انقلاب فرانسه منجر به فرار شارل دهم شد. گالوا تلاش کرد در شورش‌های خیابانی شرکت کند، اما مدیر اِکول نرمال، گوینیو، دانش‌آموزان را در مدرسه حبس کرد. گالوا در پاسخ، نامه‌ای انتقادی در *گزت دز اکول* منتشر کرد و به همین دلیل از مدرسه اخراج شد.
او سپس به گارد ملی، شاخه‌ای جمهوری‌خواه از شبه‌نظامیان، پیوست. پس از انحلال این گروه توسط فرمان سلطنتی، گالوا در مه 1831 به دلیل تهدید ظاهری علیه پادشاه لوئی-فیلیپ در یک ضیافت دستگیر شد، اما در دادگاه تبرئه شد. در 14 ژوئیه 1831، روز باستیل، گالوا بار دیگر به دلیل پوشیدن یونیفرم غیرقانونی گارد ملی و حمل سلاح دستگیر شد و به زندان سنت-پلاژی فرستاده شد. در زندان، او با رد مقاله‌اش توسط سیمون دنی پوآسون مواجه شد که معتقد بود استدلال‌های گالوا به اندازه کافی روشن نیست. گالوا در زندان دچار افسردگی شد و حتی اقدام به خودکشی کرد، اما دیگر زندانیان او را نجات دادند.
دوئل و مرگ اِواریست گالوا
در مارس 1832، گالوا به دلیل اپیدمی وبا به آسایشگاه سیور فولتریه منتقل شد. در آنجا عاشق استفانی-فلیس دو موتل، دختر پزشک مقیم، شد. پس از آزادی در 29 آوریل، نامه‌نگاری‌های او با استفانی نشان می‌داد که او از این رابطه فاصله می‌گرفت. در 30 مه 1832، گالوا در دوئلی با پرسشو دِربین‌ویل زخمی شد. دلیل دقیق دوئل مشخص نیست، اما احتمالاً به استفانی مرتبط بود. گالوا در بیمارستان کوشن درگذشت و تشییع جنازه‌اش در 2 ژوئن به صحنه‌ای برای تجمع جمهوری‌خواهان و شورش‌های بعدی تبدیل شد.
یادداشت حاشیه‌ای در دست‌نوشته‌ای که گالوا شب قبل از دوئل نوشت، حاوی جمله‌ای معروف است: «چیزی در این اثبات ناقص است. من وقت ندارم.» این یادداشت به افسانه‌ای منجر شد که گالوا شب آخر عمرش را صرف نوشتن تمام دانش خود درباره نظریه گروه‌ها کرد، اما این داستان تا حدی اغراق‌آمیز است.
میراث اِواریست گالوا
پس از مرگ گالوا، برادرش و دوستش شوالیه دست‌نوشته‌های او را برای گاوس و یاکوبی فرستادند، اما پاسخی دریافت نشد. در سال 1843، ژوزف لیوویل اعلام کرد که در مقالات گالوا راه‌حلی دقیق برای مسئله حل‌پذیری معادلات جبری به روش رادیکالی یافته است. لیوویل این مقالات را در سال 1846 در ژورنال خود منتشر کرد. نظریه گالوا امروزه یکی از ستون‌های اصلی جبر مدرن است و کاربردهای گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف ریاضیات دارد.
سوالات متداول درباره بیوگرافی اِواریست گالوا
1. اِواریست گالوا کی بود و چرا در تاریخ ریاضیات مهم است؟
اِواریست گالوا ریاضیدانی فرانسوی بود که در سال 1811 متولد شد و در سن 20 سالگی درگذشت. او به دلیل توسعه «نظریه گالوا» که پایه‌گذار جبر مدرن و حل معادلات جبری به روش‌های رادیکالی است، شهرت دارد. این نظریه تأثیر عمیقی بر ریاضیات مدرن گذاشت و همچنان یکی از ستون‌های اصلی جبر است.
2. گالوا در چه زمینه‌هایی تحصیل کرد و معلمان اولیه او چه کسانی بودند؟
گالوا تا 12 سالگی توسط مادرش، آدلاید ماری دمانت، آموزش دید که به او یونانی، لاتین و دین آموخت. پس از ورود به لیسه لوئی-لو-گران، در کلاس ریاضی هیپولیت ورنیه و سپس لوئی ریشار تحصیل کرد و با مطالعه آثار لژاندر و لاگرانژ به تحقیقات مستقل در ریاضیات پرداخت.
3. چرا گالوا در آزمون ورودی اِکول پلی‌تکنیک موفق نشد؟
گالوا دو بار در آزمون ورودی اِکول پلی‌تکنیک شرکت کرد اما موفق نشد. این شکست‌ها احتمالاً به دلیل ناتوانی او در انتقال شفاف ایده‌های عمیق ریاضی، شرایط بد روحی پس از مرگ پدرش، و فضای رقابتی و سیاسی آن زمان بود.
4. فعالیت‌های سیاسی گالوا چه تأثیری بر زندگی او داشت؟
گالوا یک جمهوری‌خواه پرشور بود و درگیر فعالیت‌های سیاسی، از جمله پیوستن به گارد ملی و اعتراض به سیاست‌های پادشاهی شد. این فعالیت‌ها منجر به اخراج او از اِکول نرمال و دو بار دستگیری شد که تأثیر منفی بر زندگی و حرفه علمی او گذاشت.
5. گالوا چگونه درگذشت و میراث او چگونه حفظ شد؟
گالوا در 30 مه 1832 در دوئلی مرتبط با رابطه عاطفی‌اش زخمی شد و در روز بعد در بیمارستان کوشن درگذشت. پس از مرگش، برادرش و دوستش دست‌نوشته‌های او را برای ریاضیدانانی مانند گاوس و یاکوبی فرستادند. ژوزف لیوویل در سال 1846 مقالات گالوا را منتشر کرد که پایه نظریه گالوا را تشکیل داد.
نتیجه‌گیری
اِواریست گالوا، با وجود زندگی کوتاه و پر از ناکامی‌های شخصی و حرفه‌ای، میراثی ماندگار در ریاضیات به جا گذاشت. نبوغ او در کنار روحیه سرکش و تعهدش به آرمان‌های سیاسی، او را به یکی از شخصیت‌های افسانه‌ای تاریخ علم تبدیل کرده است. نظریه گالوا همچنان الهام‌بخش ریاضیدانان در سراسر جهان است و داستان زندگی او یادآور قدرت ذهن انسان در برابر دشواری‌هاست.
گرد آوری:بخش علمی ستاره آبی
