به گزارش عصرایران، وبگاه نشریه آمریکایی “نیوزویک” در گزارشی با ذکر این مقدمه نوشت:
تمایل جدید ایران به چین، نشان‌دهنده فاصله گرفتن از تلاش‌های دیرینه تهران برای دستیابی به سلاح از یک شریک استراتژیک دیگر یعنی روسیه است که توانایی آن برای انجام معاملات به دلیل جنگ مداوم در اوکراین و سایر محدودیت‌های ژئوپلیتیکی مسکو، محدود است.
از سوی دیگر، پکن، حتی اگر به همکاری با مسکو و تهران ادامه داده باشد، نسبتا از دو مورد از مرگبارترین جنگ‌های جاری جهان که اروپای شرقی و خاورمیانه را ویران کرده است، مصون مانده است.
“هونگدا فن” استاد موسسه مطالعات خاورمیانه دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای، به نیوزویک گفت که با توجه به آسیب‌پذیری بیش از پیش حریم هوایی ایران، “تقویت قابلیت‌های دفاع هوایی در حال حاضر به وضوح یک اولویت فوری برای ایران است” و “چین در واقع پیشرفت‌های چشمگیری در زمینه‌هایی مانند توسعه جت‌های جنگنده داشته و توجه جهانی را به خود جلب کرده است.”
چنین پیشرفتی در ماه مه گذشته علنا به نمایش گذاشته شد، زمانی که یکی دیگر از شرکای اصلی چین یعنی پاکستان، در جریان نبرد کوتاه اما شدید خود با هند، از جت‌های جنگی چند منظوره “چنگدو J-10C “چینی استفاده کرد و طبق گزارش‌ها چندین هواپیمای هندی، از جمله هواپیماهای جنگی “رافائل” فرانسوی را سرنگون کرد.
با توجه به سطح فزاینده ناآرامی‌هایی که در ماه‌های اخیر نظام بین‌المللی را به لرزه درآورده است، فن معتقد است که شرایط می‌تواند برای همکاری نظامی بیشتر بین جمهوری خلق چین و جمهوری اسلامی ایران آماده باشد، به ویژه اینکه “هم چین و هم ایران قربانی سیاست‌های خاصی هستند که توسط قدرت‌های غربی دنبال می‌شود.”
اما اگر تهران بخواهد همکاری خود با پکن را به چیزی شبیه به پیمان “همه‌جانبه” و “آهنین” بین چین و پاکستان ارتقا دهد، از نظر فن ایران احتمالا باید چشم‌انداز سیاست خارجی خود را دوباره ارزیابی کند.
فن گفت: “لازم به ذکر است که برخلاف اسلام‌آباد، برخی از تصمیم‌گیرندگان در تهران اغلب خود را به عنوان یکی از مراکز جهان می‌بینند. طرز فکر قدرت بزرگ در ایران معاصر غیرمعمول نیست، که تا حدودی بر توسعه روابط خارجی آن تاثیر می‌گذارد.”
او افزود:” شخصا معتقدم اگر تهران تمایل و اعتماد کافی به چین نشان دهد، پکن همکاری با ایران در زمینه‌های نظامی مانند تسلیحات را رد نخواهد کرد.”
ایران رسما مسیر “نگاه به شرق” خود را در زمان ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری فقید ایران، آغاز کرد. رئیسی یک اصولگرای سرسخت بود که در سال 2021 انتخاب شد و جانشین حسن روحانی میانه رو شد. تلاش روحانی برای بهبود روابط با غرب، زمانی که دونالد ترامپ در اولین دوره ریاست جمهوری خود در سال 2018 از توافق هسته‌ای موسوم به برجام خارج شد، نقش بر آب شد.
اما گرایش گسترده‌تر ایران از غرب به شرق، قدمت بسیار بیشتری دارد و با انقلاب اسلامی سال 1979 آغاز می‌شود که منجر به سرنگونی یک رژیم سلطنتی با روابط نزدیک با ایالات متحده و اروپا شد.
با این حال، تهران به انزوا نیز عادت کرده است، چرا که بسیاری از کشورهای جهان، از جمله رقبای جنگ سرد – ایالات متحده و اتحاد جماهیر شورو سابق- عمدتا در طول حمله عراق به ایران، از عراق حمایت کردند.
اما چین در حالی که در طول 8 سال جنگ، برخی تجهیزات را در اختیار عراق قرار می‌داد، به عنوان یکی از قابل اعتمادترین شرکای بین‌المللی ایران نیز ظهور کرد.
با این حال، از آن زمان، منافع چین در خاورمیانه عمدتا توسط منافع اقتصادی، همراه با احتیاط فراوان، تعیین شده است. اگرچه چین به شدت به نفت ایران وابسته است و مایل به گسترش همکاری در تعدادی از زمینه‌ها است، که در پیمان جامع همکاری استراتژیک 2021 بر آن تاکید شده است، اما همکاری نظامی تاکنون تا حد زیادی به رزمایش‌های مشترک محدود شده است.
بیشترِ این رزمایش‌ها در کنار روسیه انجام شده است، کشوری که ایران رابطه‌ای حتی پیچیده‌تر با آن داشته است.
گزارش‌هایی از درخواست‌های جدید ایران برای خرید تجهیزات چینی منتشر شده است، اگرچه صحت و وضعیت آنها را نمی‌توان به طور مستقل تایید کرد.
اوایل این ماه، سفارت چین در اسرائیل گزارش میدل ایست آی را به نقل از منابع ناشناس مبنی بر اینکه تهران سیستم‌های موشکی زمین به هوا از پکن دریافت کرده است، تکذیب کرد و گفت: “چین هرگز به کشورهایی که درگیر جنگ هستند سلاح صادر نمی‌کند و کنترل‌های دقیقی بر صادرات اقلام دو منظوره اعمال می‌کند.”
اما در پاسخ به گزارش‌های جداگانه از چندین رسانه در مورد مذاکرات سطح بالا در مورد تمایل ایران به خرید جت‌های J-10C، وزارت دفاع چین این خبر را نه تایید و نه تکذیب کرد و گفت: “چین همیشه رویکردی محتاطانه و مسئولانه در صادرات نظامی داشته و مایل است دستاوردهای توسعه تجهیزات خود را با کشورهای دوست به اشتراک بگذارد.”
پکن و تهران پیش از این در جبهه‌های دیگر همکاری نزدیکی داشته‌اند. در حالی که تقریبا چین روزانه از ایران نیم میلیون بشکه نفت بیشتر از دو کشور دیگر یعنی روسیه و عربستان سعودی، وارد می کند.
این میزان واردات نفتی چین از ایران، بخش عمده‌ای از صادرات ایران را که تحت تحریم‌های شدید ایالات متحده است، تشکیل می دهد و عمده درآمد نفتی ایران از محل همین صادرات تامین می شود.
ایران، مانند تقریبا هر کشور در خاورمیانه به جز اسرائیل، عضوی از طرح برجسته کمربند و جاده “شی جین پینگ”، رئیس جمهوری چین، نیز هست که یک شبکه بین قاره‌ای از پروژه‌های زیرساختی است.
موقعیت مرکزی جمهوری اسلامی ایران همچنین آن را به یک کریدور بالقوه حیاتی برای شبکه‌های تجاری شرق و غرب تبدیل می‌کند.
این دو کشور همچنین در کنار روسیه، از طریق دو بلوک بین‌المللی نوظهور که ایران از جدیدترین اعضای آن است – بریکس و سازمان همکاری شانگهای – با یکدیگر همکاری می‌کنند.
با این حال، هیچ یک از این سازمان‌ها یک اتحاد نظامی تشکیل نمی‌دهند و پیمان مشارکت راهبردی جامع چین و ایران در سال 2021 یا توافق مشابهی که در ژانویه امسال بین ایران و روسیه امضا شد، حاوی بند دفاع متقابل نیست.
توافقنامه اخیر به سادگی تصریح می‌کند که در صورت بروز درگیری، هیچ یک از طرفین “نباید هیچ گونه کمک نظامی یا دیگری به متجاوز ارائه دهند که به ادامه تجاوز کمک کند.”
این متن به طور قابل توجهی با یک توافق مشارکت استراتژیک جامع جداگانه که ژوئن سال گذشته بین روسیه و کره شمالی امضا شد و مستلزم آن است که هر طرف در صورت حمله خصمانه شخص ثالث، به کمک نظامی دیگری بیاید، متفاوت است.
نیروهای کره شمالی اکنون آشکارا در جنگ اوکراین درجبهه روسیه فعالیت می‌کنند، هرچند رسما فقط برای دفع تهاجم اوکراین به خاک روسیه.
“الکسی زاخاروف” یکی از اعضای برنامه مطالعات استراتژیک بنیاد تحقیقاتی “آبزرور” معتقد است که “مسکو همچنان به دنبال تعادل دقیقی بین بازیگران مختلف در خاورمیانه است، در حالی که ایران – که در ابتدا به روسیه تجهیزات نظامی می فروخت- تمایلی به درگیر شدن در جنگ روسیه و اوکراین ندارد.”
او به نیوزویک گفت ” هرچند سطح همکاری دفاعی روسیه و ایران ممکن است عمیق‌تر از آن چیزی باشد که به نظر می‌رسد و از اطلاعات عمومی موجود بحث‌برانگیزتر باشد.”
زاخاروف گفت: “مشخص نیست که قرارداد تامین جت‌های جنگنده سوخو-35 تا چه میزان محقق شده است یا ایران همانطور که گزارش شده است، از جت‌های روسی به خرید جت‌های چینی روی آورده است.”
