به گزارش اقتصاد 24، بحران ناترازی انرژی تا پایان سال 1403 گریبانگیر اقتصاد ایران بود؛ بحرانی که افزایش مصرف در کنار کاهش سرمایه‌گذاری در توسعه میادین گازی و نفتی و همچنین ضعف در بهینه‌سازی به آن دامن زدند و در ادامه صنایع و بخش خانگی را به شدت تحت تأثیر قرار گرفت.
آمار‌های رسمی حاکی از آن است که در سال 1403 شکاف عمیق بین عرضه و تقاضای انرژی به خصوص در حوزه گاز به بالاترین حد خود در 10 سال اخیر رسید و در نهایت کشور در فصول سرد با قطعی‌های گسترده گاز در صنایع مواجه شد و شاهد خاموشی‌های مکرر در تابستان بود.
محمدصادق مهرجو، کارشناس انرژی در خصوص ناترازی‌ها در سال 1403 گفت: «سال 1403 با چالش‌های متعددی در زمینه تامین انرژی همراه بود و همچنین متاسفانه همانند سال‌های اخیر کشور در تابستان با ناترازی برق مواجه شد. این ناترازی به دلیل آغاز زودهنگام فصل گرما از خرداد ماه و افزایش بی‌سابقه دمای هوا ایجاد شد. گرمای شدید و فراتر از میانگین 50 سال اخیر مصرف برق را به طور چشمگیری افزایش داد.»
وی افزود: «این افزایش مصرف فراتر از پیش‌بینی‌ها بود و رشدی 7 تا 8 درصدی نسبت به سال 1402 را نشان می‌داد. در ادامه نیز ظرفیت نیروگاهی کشور در سال 1403 رشد قابل توجهی نداشت و در اوج مصرف به حدود 83 هزار مگاوات رسید. این امر منجر به ثبت 4 رکورد جدید مصرف برق در تابستان شد. در این بین به طور خاص مناطقی مانند نیمه جنوبی کشور، خوزستان، بوشهر، هرمزگان، جنوب استان کرمان و سیستان و بلوچستان به طور سنتی گرم بودند، اما در سال 1403 گرما به مناطق شمالی کشور از جمله تهران، آذربایجان و سایر نقاط نیز تسری یافت».
مهرجو همچنین در خصوص ناترازی انرژی در نیمه دوم سال توضیح داد: «با آغاز فصل پاییز کشور با پدیده سرمای زودهنگام مواجه شد. از اواسط آبان ماه شاهد کاهش محسوس دما بودیم که برخلاف پیش‌بینی‌ها مصرف گاز را به شدت افزایش داد. علی‌رغم ثبت 10 رکورد جدید در تولید گاز کشور، محدودیت‌هایی در تامین گاز برای صنایع مختلف از جمله پتروشیمی‌ها، صنایع بزرگ، شهرک‌های صنعتی و نیروگاه‌ها اعمال شد.»
این کارشناس ارشد انرژی ادامه داد: «از سوی دیگر به دلیل عدم ذخیره‌سازی مناسب سوخت مایع در تابستان مجبور به گازرسانی به نیروگاه‌ها و اعمال محدودیت‌هایی در مصرف برق در زمستان شدیم. برای جلوگیری از مصرف مازوت و کاهش آلودگی هوا، خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده در زمستان اجرا شد. این محدودیت‌ها، تاثیر قابل توجهی بر صنایع داشت و منجر به کاهش 25 تا 30 درصدی ظرفیت تولید پتروشیمی‌ها 50 درصدی ظرفیت تولید فولاد و سیمان و آسیب به شهرک‌های صنعتی شد. به ویژه پتروشیمی‌هایی که با سوخت گاز کار می‌کردند به شدت تحت تاثیر قرار گرفتند. این در حالی بود که پتروشیمی‌هایی که از میعانات گازی و مایعات گازی استفاده می‌کردند در طول سال به فعالیت خود ادامه دادند.»
پیش‌بینی وضعیت ناترازی انرژی در سال 1404
کارشناسان معتقدند مشکلات ناترازی انرژی در سال 1403 راه خود را به سال 1404 نیز باز خواهد کرد. مهرجو در خصوص پیش بینی خود از ناترازی انرژی در سال 1404 توضیح داد: «با توجه به شرایط موجود پیش‌بینی می‌شود که سال 1404 نیز سالی دشوار برای تامین انرژی باشد. احتمال وقوع سرمای غیرمعمول و فراتر از پیش‌بینی در زمستان 1404 وجود دارد. تلاش برای افزایش ظرفیت تولید گاز به 900 میلیون متر مکعب در روز و ذخیره‌سازی مناسب سوخت مایع برای زمستان 1404 در دستور کار قرار دارد.»
وی افزود: «در تابستان 1404 نیز احتمال ناترازی برق و اعمال محدودیت‌هایی برای صنایع و شهرک‌های صنعتی وجود دارد. کمبود آب و ناترازی در این زمینه از دیگر چالش‌های جدی پیش‌بینی شده برای سال 1404 است. تلاش وزارت نفت و نیرو جهت افزایش ظرفیت تولید و مدیریت بهینه منابع برق و گاز در حال انجام است. بهینه‌سازی مصرف انرژی در بخش‌های مختلف توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی گاز و سوخت مایع، مدیریت منابع آب و اجرای طرح‌های آب شیرین‌کن در مناطق جنوبی کشور و توسعه زیرساخت‌های تولید برق از راهکار‌های پیشنهادی برای مقابله با این چالش‌ها است.»
مهرجو در نهایت اظهار کرد: «با توجه به چالش‌های موجود، برنامه‌ریزی دقیق و اقدامات موثر برای مدیریت منابع انرژی و آب در سال 1404 ضروری است. همچنین تلاش برای ذخیره سازی مناسب سوخت مایع مانند گازوئیل در تابستان و مصرف مازوت توسط نیروگاه‌ها برای ذخیره گازوئیل برای جلوگیری از آلودگی شهر‌ها در زمستان باید صورت پذیرد. امیدواری زیادی وجود ندارد، اما نباید تلاش وزارت نفت و وزارت نیرو برای افزایش ظرفیت و مدیریت بهتر منابع برق و گاز را نادیده گرفت. سال 1403 تقریبا 10 مرتبه رکورد تولید گاز کشور شکسته شد، اما با توجه به ناترازی‌های موجود به چشم نیامد.»
کارشناسان همچنین معتقدند سیاست‌گذاران و مسئولان این حوزه باید در سال 1404 با نگاهی واقع‌بینانه به این چالش‌ها برنامه‌ریزی‌های دقیق و جامعی را پیاده‌سازی کنند. آنها همچنین معتقدند بهینه‌سازی مصرف انرژی در بخش‌های مختلف، افزایش سرمایه‌گذاری در توسعه میادین گازی و نفتی، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و همچنین مدیریت منابع آب اقداماتی است که می‌تواند از شدت ناترازی انرژی در سال جدید بکاهد.
