آشنایی با ویکتور آر. آمبروس؛ برنده نوبل پزشکی و پدر میکروآران‌ای

آشنایی با ویکتور آر. آمبروس؛ برنده نوبل پزشکی و پدر میکروآران‌ای

ویکتور آر. آمبروس (Victor R. Ambros) زیست‌شناس رشد آمریکایی و یکی از برجسته‌ترین پژوهشگران ژنتیک مولکولی در قرن بیست‌ویکم است. او به‌خاطر کشف نخستین میکروآران‌ای (miRNA) شناخته می‌شود؛ نوعی RNA غیرکدکننده که نقش مهمی در تنظیم بیان ژن دارد. این کشف بنیادین موجب شد آمبروس در سال 2024 جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی را به‌طور مشترک با گری روونکوون دریافت کند. پژوهش‌های او نقش کلیدی در درک ما از نحوه تنظیم ژن‌ها در سلول‌ها و توسعه‌ی ارگانیسم‌ها ایفا کرده‌اند.

بیوگرافی ویکتور آمبروس

تولد و سال‌های اولیه

ویکتور آمبروس در تاریخ 1 دسامبر 1953 در ایالت نیوهمپشایر آمریکا به دنیا آمد. پدر او، لانگین آمبروس، پناهنده‌ای لهستانی در دوران جنگ جهانی دوم بود که در سال‌های 1937 تا 1939 در دبیرستان سیگیسموند آگوستوس در شهر ویلنیوس تحصیل کرده بود. ویکتور در یک خانواده پرجمعیت با هشت فرزند در مزرعه‌ای کوچک در شهر هارتلند، ایالت ورمانت، بزرگ شد و تحصیلات متوسطه خود را در دبیرستان Woodstock Union High School به پایان رساند.

تحصیلات عالی

آمبروس تحصیلات عالی خود را در مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) آغاز کرد و در سال 1975 مدرک کارشناسی علوم زیستی خود را دریافت نمود. او سپس به تحصیل در مقطع دکتری ادامه داد و در سال 1979 موفق به دریافت دکترای زیست‌شناسی شد. استاد راهنمای او در دوره دکتری، دیوید بالتیمور بود که خود در سال 1975 برنده جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی شده بود. آمبروس پس از آن به‌عنوان نخستین پژوهشگر فوق‌دکتری در آزمایشگاه رابرت هوروویتز (برنده نوبل آینده) در MIT به کار خود ادامه داد.

مسیر حرفه‌ای ویکتور آمبروس

ویکتور آمبروس در سال 1984 به عضویت هیئت علمی دانشگاه هاروارد درآمد. با این حال، مدتی بعد از کشف ابتدایی میکروآران‌ای، این دانشگاه از اعطای مقام دانشیاری به او خودداری کرد. دیوید بالتیمور بعدها در این خصوص گفت:

“آن‌ها یک برنده بالقوه نوبل را از دست دادند، چون پتانسیل او را درک نکردند… ماهیت کشفیات بنیادین این است که اهمیتشان اغلب بعداً مشخص می‌شود.”

در سال 1992، آمبروس به دانشگاه دارتموث پیوست و از سال 2008 به عضویت هیئت علمی دانشکده پزشکی دانشگاه ماساچوست درآمد. او هم‌اکنون عنوان استاد نقره‌ای علوم طبیعی (Silverman Professor of Natural Sciences) را در برنامه پزشکی مولکولی این دانشگاه دارد؛ جایگاهی که با حمایت یکی از دانشجویان سابق او، هاوارد اسکات سیلورمن، تأسیس شده است.

پژوهش‌ها و کشف میکروآران‌ای

در سال 1993، آمبروس به همراه روزالیند لی و روندا فاینباوم در مجله Cell مقاله‌ای منتشر کرد که در آن از کشف RNAهای کوچک غیرکدکننده‌ی تک‌رشته‌ای در نماتود C. elegans خبر داد. پژوهش‌های پیشین نشان داده بودند که ژن lin-4 برای رشد طبیعی لاروهای این کرم ضروری است. اما بررسی‌های دقیق‌تر تیم آمبروس نشان داد که این ژن نه یک پروتئین، بلکه دو مولکول RNA کوچک (با طول‌های 22 و 61 نوکلئوتید) تولید می‌کند که آمبروس آن‌ها را lin-4S و lin-4L نامید.

lin-4S مکمل نسبی چندین ناحیه از ناحیه‌ی غیرکدکننده‌ی انتهایی (3′-UTR) mRNA مربوط به پروتئین LIN-14 بود. این مکمل بودن باعث مهار ترجمه پروتئین و تنظیم رشد می‌شد. این سازوکار جدید، پایه و اساس کشف میکروآران‌ای شد — رده‌ای از RNAهای کوچک که با چسبیدن به mRNA، میزان تولید پروتئین‌ها را کنترل می‌کنند.

در سال 2000، آزمایشگاه گری روونکوون RNA کوچک دیگری به نام let-7 را شناسایی کرد که در گونه‌های بسیاری از جمله انسان نیز وجود داشت. این کشف اهمیت کشفیات آمبروس را بیش از پیش تقویت کرد و ثابت کرد که میکروآران‌ای‌ها ساختارهای محافظت‌شده‌ای در طول تکامل هستند.

افتخارات و جوایزویکتور آمبروس

عضویت در آکادمی ملی علوم آمریکا (2007) 

عضویت در آکادمی هنرها و علوم آمریکا (2011) 

برنده جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی (2024) به‌همراه گری روونکوون، برای “کشف میکروآران‌ای و نقش آن در تنظیم ژن پس از رونویسی”

سوالات متداول درباره بیوگرافی ویکتور آمبروس

1. ویکتور آمبروس کی و کجا به دنیا آمد؟

ویکتور آمبروس در تاریخ 1 دسامبر 1953 در ایالت نیوهمپشایر آمریکا به دنیا آمد. او در خانواده‌ای پرجمعیت و در مزرعه‌ای کوچک در ایالت ورمانت بزرگ شد.

2. مهم‌ترین کشف علمی ویکتور آمبروس چیست؟

مهم‌ترین کشف او شناسایی نخستین میکروآران‌ای (lin-4) در سال 1993 است؛ RNA کوچکی که نقش مهمی در تنظیم بیان ژن دارد و مسیر جدیدی در تحقیقات ژنتیک و پزشکی باز کرد.

3. ویکتور آمبروس تحصیلات عالی خود را در کدام دانشگاه انجام داد؟

آمبروس تحصیلات کارشناسی و دکترای خود را در مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) به پایان رساند. استاد راهنمای دکتری او دیوید بالتیمور، برنده نوبل پزشکی، بود.

4. چه زمانی و برای چه دستاوردی جایزه نوبل را دریافت کرد؟

ویکتور آمبروس در سال 2024 به‌همراه گری روونکوون جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی را برای کشف میکروآران‌ای و نقش آن در تنظیم ژن پس از رونویسی دریافت کرد.

5. آیا ویکتور آمبروس عضو نهادهای علمی معتبر نیز هست؟

بله، او در سال 2007 به عضویت آکادمی ملی علوم آمریکا و در سال 2011 به عضویت آکادمی هنرها و علوم آمریکا درآمد.

نتیجه‌گیری

ویکتور آمبروس با کشفی انقلابی در دهه 1990، مسیر پژوهش‌های ژنتیک و پزشکی مولکولی را دگرگون ساخت. کشف او از میکروآران‌ای، درک ما را از سازوکارهای تنظیمی ژن‌ها به‌طور اساسی تغییر داد و راه را برای پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه‌هایی مانند سرطان‌شناسی، زیست‌فناوری، و درمان‌های ژنتیکی هموار کرد. او نمونه‌ای از دانشمندانی است که با پشتکار، کنجکاوی علمی، و نگاهی متفاوت، تحولی ماندگار در دنیای علم رقم زده‌اند.

 گرد آوری:بخش علمی ستاره آبی