همه‌چیز درباره اسکن استخوان؛ از نحوه انجام تا تفسیر نتایج

اسکن استخوان چیست؟

اسکن استخوان یک روش تصویربرداری پزشکی است که با استفاده از مقدار کمی ماده رادیواکتیو (رادیوتراکر) و دستگاه اسکنر، تصاویری از استخوان‌های بدن ایجاد می‌کند. این آزمایش برای تشخیص بیماری‌ها و مشکلات استخوانی مانند شکستگی، عفونت، سرطان استخوان یا متاستاز به استخوان استفاده می‌شود.

نام کامل اسکن استخوان

اسکن استخوان به طور کامل “Bone Scintigraphy” یا “اسکن سینتی‌گرافی استخوان” نامیده می‌شود. 

نام های دیگر اسکن استخوان

• اسکن هسته‌ای استخوان (Nuclear Bone Scan)
• سینتی‌گرافی استخوان (Skeletal Scintigraphy) 

نوع نمونه اسکن استخوان

این آزمایش نیازی به نمونه‌گیری (مثل خون یا ادرار) ندارد. در عوض، ماده رادیواکتیو (معمولاً تکنسیوم-99m) از طریق تزریق وریدی وارد بدن می‌شود. 

نحوه انجام اسکن استخوان

1. تزریق ماده رادیواکتیو به ورید بیمار (معمولاً در بازو).
2. انتظار 2 تا 4 ساعت برای جذب ماده توسط استخوان‌ها.
3. اسکن بدن با استفاده از دوربین گاما که امواج رادیواکتیو را تشخیص می‌دهد.
4. بیمار روی تخت دراز می‌کشد و دستگاه تصاویری از کل بدن یا ناحیه خاصی تهیه می‌کند.
مدت زمان اسکن معمولاً 30 تا 60 دقیقه است.

خطرات و عوارض انجام اسکن استخوان

• مقدار ماده رادیواکتیو استفاده‌شده بسیار کم است و خطر جدی ندارد.
• واکنش‌های آلرژیک نادر به ماده رادیواکتیو ممکن است رخ دهد.
• درد یا تورم خفیف در محل تزریق.
• برای زنان باردار یا شیرده توصیه نمی‌شود، مگر در موارد ضروری.  

زمان و شرایط انجام اسکن استخوان

• بیمار باید 24 ساعت قبل و بعد از اسکن مایعات زیادی بنوشد تا ماده رادیواکتیو دفع شود.
• نیازی به ناشتا بودن نیست، اما ممکن است پزشک توصیه کند برخی داروها مصرف نشود.
• بیمار باید جواهرات یا اشیای فلزی را قبل از اسکن بردارد.
• اطلاع دادن به پزشک در صورت بارداری یا شیردهی ضروری است.  

اسکن استخوان در چه مواردی تجویز می‌شود؟

• تشخیص شکستگی‌های غیرقابل‌مشاهده در اشعه ایکس.
• بررسی سرطان استخوان یا متاستاز سرطان به استخوان.
• تشخیص عفونت استخوان (استئومیلیت).
• ارزیابی بیماری‌های متابولیک استخوان مثل بیماری پاژه.
• بررسی درد استخوانی با علت ناشناخته. 

داروها و عوامل مداخله گر برای انجام اسکن استخوان

• داروهای حاوی بیسموت (مانند داروهای معده) می‌توانند نتایج را مختل کنند.
• انجام سایر آزمایش‌های تصویربرداری با مواد کنتراست (مثل سی‌تی اسکن) در روزهای اخیر ممکن است تداخل ایجاد کند. 

تفسیر اسکن استخوان

• نقاط داغ (Hot Spots): مناطقی با جذب بالای ماده رادیواکتیو که می‌تواند نشان‌دهنده شکستگی، عفونت یا تومور باشد.
• نقاط سرد (Cold Spots): مناطقی با جذب کم که ممکن است نشان‌دهنده کاهش جریان خون یا برخی انواع تومور باشد.
• نتایج باید توسط متخصص رادیولوژی تفسیر شود. 

مقادیر نرمال اسکن استخوان

• در اسکن استخوان نرمال، توزیع یکنواخت ماده رادیواکتیو در استخوان‌ها بدون نقاط داغ یا سرد غیرعادی مشاهده می‌شود.
• نتایج غیرعادی نیاز به بررسی بیشتر با سایر آزمایش‌ها دارند. 

سوالات رایج در رابطه با اسکن استخوان

1. آیا اسکن استخوان دردناک است؟

خیر، به‌جز سوزش خفیف هنگام تزریق، دردی ندارد.

2. مدت زمان اسکن چقدر است؟

معمولاً 30 تا 60 دقیقه برای اسکن و 2 تا 4 ساعت برای جذب ماده.

3. آیا تابش رادیواکتیو خطرناک است؟

خیر، مقدار تابش بسیار کم و بی‌خطر است.

4. آیا نیاز به آمادگی خاصی دارد؟

نوشیدن مایعات زیاد و اطلاع دادن به پزشک درباره بارداری یا شیردهی. 

نکات مهم دیگری که باقی مانده است و باید بدانید

• اسکن استخوان معمولاً کل بدن را بررسی می‌کند، اما می‌تواند برای نواحی خاص (مثل لگن یا ستون فقرات) انجام شود.
• نتایج اسکن به‌تنهایی برای تشخیص کافی نیست و باید با سایر آزمایش‌ها و معاینات ترکیب شود.
• کودکان و افراد با بیماری‌های کلیوی ممکن است نیاز به احتیاط بیشتری داشته باشند. 

تذکر مهم

از اطلاعات موجود در این مقاله نباید به عنوان جایگزین نظر حرفه ای پزشک استفاده شود. اگر در مورد سلامتی خود سوالی دارید حتما با پزشک خود تماس بگیرید.