تخلف انتظامی کاری و شرایط قانونی اخراج کارگر

تخلف انتظامی کاری: از تعریف تا راهکارهای پیشگیری

رعایت حقوق کارگران در روابط کاری، به‌ویژه در زمان خاتمه‌ی همکاری، از اصول اساسی قانون کار به شمار می‌رود. اگرچه اخراج کارگر ممکن است به دلایل موجهی از سوی کارفرما صورت گیرد، اما این اقدام باید در چارچوب قانون، همراه با احترام به حقوق قانونی و انسانی کارگر انجام شود.

در این مقاله، به بررسی شرایط قانونی اخراج کارگر، مسئولیت‌های کارفرما، و نقش نهادهای نظارتی می‌پردازیم.

مبانی قانونی اخراج کارگر

ماده 27 قانون کار

مطابق ماده 27 قانون کار، در صورتی که کارگر در انجام وظایف محوله کوتاهی کند یا آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه را نقض نماید، کارفرما با رعایت شرایط قانونی می‌تواند قرارداد کار را فسخ کند. این شرایط به شرح زیر است:

صدور اخطار یا تذکر کتبی به کارگر.

اخذ نظر مثبت شورای اسلامی کار یا انجمن صنفی (در صورت وجود).

پرداخت کامل حقوق، معوقات و مزایای قانونی پیش از اخراج.

در کارگاه‌هایی که فاقد تشکل‌های کارگری هستند، نظر هیأت تشخیص الزامی خواهد بود.

دلایل قانونی برای اخراج کارگر

دلایل موجه برای اخراج به‌طور کلی در دو دسته‌ی اصلی قرار می‌گیرند:

الف. قصور یا عملکرد نامناسب

کارگری که به تعهدات شغلی خود عمل نکند یا باعث کاهش بهره‌وری و خسارت به کارگاه شود، می‌تواند موضوع اخراج قانونی قرار گیرد.

ب. نقض آیین‌نامه‌های انضباطی

رعایت مقررات داخلی، الزامی برای تمامی کارکنان است. تخلف مکرر از این آیین‌نامه‌ها، پس از تذکر کتبی، می‌تواند مستند قانونی برای اخراج محسوب شود.

مراحل قانونی اخراج

برای اجرای صحیح و قانونی فرآیند اخراج، کارفرما باید مراحل زیر را طی کند:

صدور اخطار کتبی با ذکر دقیق تخلف.

جمع‌آوری مستندات قانونی برای اثبات تخلف.

ارجاع پرونده به شورای اسلامی کار یا انجمن صنفی.

اعلام نظر نهاد مربوطه.

صدور نامه اخراج و تسویه حساب کامل.

مسئولیت‌های کارفرما در زمان اخراج

کارفرما موظف است در صورت اخراج کارگر، حقوق قانونی زیر را پرداخت نماید:

حق سنوات: معادل یک ماه حقوق برای هر سال خدمت.

حقوق و مزایای معوقه: شامل عیدی، پاداش، اضافه‌کاری و … .

مرخصی‌های استفاده‌نشده: پرداخت مبلغ مرخصی ذخیره‌شده به نسبت روزهای استفاده‌نشده.

نهادهای نظارتی در اخراج کارگر

شورای اسلامی کار

نخستین مرجع بررسی اختلافات کارگر و کارفرما. نظر این شورا در فرآیند اخراج الزام‌آور است.

هیأت تشخیص

در صورت نبود تشکل کارگری یا عدم توافق، موضوع به هیأت تشخیص اداره کار ارجاع داده می‌شود.

هیأت حل اختلاف

اگر تصمیم هیأت تشخیص مورد اعتراض یکی از طرفین باشد، پرونده به هیأت حل اختلاف ارجاع می‌گردد که رأی آن نهایی و لازم‌الاجرا است.

پیامدهای اخراج غیرقانونی کارگر

در صورت اثبات غیرقانونی بودن اخراج:

کارگر می‌تواند به هیأت تشخیص شکایت کند.

کارفرما مکلف به بازگرداندن کارگر به محل کار و پرداخت حقوق معوق خواهد بود.

در صورت امتناع کارفرما، احکام قضایی علیه وی صادر خواهد شد.

اخراج کارگر بدون قرارداد کتبی

حتی در صورت نداشتن قرارداد کتبی، قرارداد شفاهی نیز از نظر قانون معتبر است. در نتیجه، کارفرما موظف است کلیه حقوق قانونی کارگر را پرداخت نماید. عدم وجود قرارداد مکتوب، دلیل موجهی برای اخراج بدون رعایت قانون نخواهد بود.

نحوه محاسبه حقوق و مزایا پس از اخراج

در هنگام اخراج، باید حقوق و مزایای زیر محاسبه و پرداخت شوند:

حقوق پایه و اضافه‌کاری تا روز اخراج.

عیدی و سنوات به نسبت مدت خدمت.

مانده مرخصی‌های سالیانه.

بیمه بیکاری در صورت احراز شرایط.

مزایای تأمین اجتماعی و سایر تسهیلات در قرارداد کار.

سوالات متداول درباره تخلف انتظامی کاری

1. تخلف انتظامی کاری به چه معناست؟

تخلف انتظامی کاری به نقض قوانین، مقررات و آیین‌نامه‌های داخلی محل کار توسط کارمند یا کارگر گفته می‌شود که می‌تواند شامل قصور در انجام وظایف، بی‌نظمی، یا رفتارهای نادرست در محیط کار باشد.

2. چه مراحلی برای اثبات تخلف انتظامی کاری طی می‌شود؟

برای اثبات تخلف، ابتدا باید مستندات لازم مانند اخطار کتبی یا گزارش‌های انضباطی تهیه شود. سپس موضوع توسط نهادهای ذی‌ربط مانند شورای اسلامی کار، انجمن صنفی یا هیات تشخیص اداره کار بررسی می‌گردد.

3. آیا کارفرما می‌تواند بدون دلیل موجه کارگر را اخراج کند؟

خیر، طبق قانون کار، کارفرما موظف است دلایل موجه و قانونی برای اخراج ارائه دهد. در غیر این صورت، کارگر می‌تواند به مراجع قانونی مراجعه کرده و اعتراض خود را ثبت کند.

4. در صورت وقوع تخلف انتظامی کاری چه مجازاتی برای کارگر در نظر گرفته می‌شود؟

مجازات‌ها بسته به نوع و شدت تخلف می‌تواند شامل تذکر شفاهی، اخطار کتبی، کسر از حقوق، انتقال به بخش دیگر یا حتی فسخ قرارداد کار باشد.

5. در صورت اخراج به دلیل تخلف انتظامی کاری، آیا کارگر هنوز هم حق سنوات دارد؟

بله، حتی در صورت اخراج به دلیل تخلف، کارفرما موظف است حقوق معوق و سنوات کارگر را طبق ماده 27 قانون کار پرداخت کند؛ مگر آنکه تخلف به حدی سنگین باشد که رای قضایی خلاف آن صادر شود.

نتیجه‌گیری

اخراج کارگر یکی از جدی‌ترین اقدامات در روابط کاری است که باید با رعایت کامل موازین قانونی و اخلاقی انجام شود. هر گونه اخراج بدون مستندات کافی و بدون طی مراحل قانونی، می‌تواند تبعات سنگین مالی و حقوقی برای کارفرما به همراه داشته باشد. بنابراین، آگاهی از حقوق متقابل، بهترین راهکار برای جلوگیری از اختلافات کاری و ایجاد محیطی منصفانه و پایدار در روابط کار است.

گرد آوری:بخش علمی ستاره آبی