آزمایش کورتیزول چیست و چرا باید آن را انجام دهید؟

آزمایش کورتیزول چیست؟

آزمایش کورتیزول یک تست آزمایشگاهی است که برای اندازه‌گیری سطح هورمون کورتیزول در خون، ادرار یا بزاق انجام می‌شود. کورتیزول، که به عنوان “هورمون استرس” شناخته می‌شود، توسط غدد فوق کلیوی تولید می‌شود و نقش مهمی در تنظیم متابولیسم، پاسخ به استرس، سیستم ایمنی و سایر عملکردهای بدن دارد. این آزمایش برای تشخیص اختلالات مرتبط با غدد فوق کلیوی مانند بیماری آدیسون یا سندرم کوشینگ استفاده می‌شود.

نام کامل آزمایش کورتیزول

• آزمایش کورتیزول سرم (Serum Cortisol Test) 

نام‌های دیگر آزمایش کورتیزول

• تست کورتیزول سرم

• تست کورتیزول آزاد ادراری

• تست کورتیزول بزاقی

• تست ACTH (برای ارزیابی عملکرد غدد فوق کلیوی در کنار کورتیزول)

نوع نمونه آزمایش کورتیزول

• نمونه خون، ادرار یا بزاق نوع نمونه بستگی به نوع آزمایش کورتیزول دارد که پزشک تجویز می‌کند.

نحوه انجام آزمایش کورتیزول

• برای آزمایش کورتیزول خون، نمونه خون از ورید بازو گرفته می‌شود.

• برای آزمایش ادرار، بیمار باید ادرار 24 ساعته خود را جمع‌آوری کند.

• در آزمایش بزاق، نمونه بزاق معمولاً در اواخر شب یا صبح زود با استفاده از کیت مخصوص جمع‌آوری می‌شود. این آزمایش‌ها معمولاً در آزمایشگاه‌های پزشکی انجام می‌شوند و ممکن است نیاز به رعایت شرایط خاصی مانند ناشتا بودن یا اجتناب از استرس قبل از آزمایش داشته باشد.

خطرات و عوارض انجام آزمایش کورتیزول

این آزمایش معمولاً ایمن است. در نمونه‌گیری خون ممکن است کبودی یا درد خفیف در محل سوزن ایجاد شود. در موارد نادر، عفونت یا خونریزی در محل نمونه‌گیری ممکن است رخ دهد. برای آزمایش ادرار و بزاق هیچ خطر قابل توجهی وجود ندارد.

زمان و شرایط انجام آزمایش کورتیزول

آزمایش کورتیزول معمولاً صبح زود (بین 6 تا 8 صبح) انجام می‌شود، زیرا سطح کورتیزول در این زمان به اوج خود می‌رسد. برای آزمایش بزاق ممکن است نمونه‌گیری در اواخر شب انجام شود. بیمار باید از مصرف برخی داروها، استرس شدید، ورزش سنگین یا خوردن غذاهای خاص قبل از آزمایش خودداری کند. پزشک ممکن است توصیه کند که بیمار شب قبل از آزمایش به خوبی استراحت کند.

آزمایش کورتیزول در چه مواردی تجویز می‌شود؟

این آزمایش برای تشخیص بیماری‌های زیر تجویز می‌شود:

• سندرم کوشینگ (افزایش بیش از حد کورتیزول)

• بیماری آدیسون (کمبود کورتیزول)

• بررسی عملکرد غدد فوق کلیوی

• تشخیص تومورهای غده هیپوفیز یا فوق کلیه

• علائم غیرطبیعی مانند خستگی مزمن، افزایش وزن غیرعادی یا ضعف عضلانی

داروها و عوامل مداخله‌گر برای انجام آزمایش کورتیزول

• داروهای کورتیکواستروئیدی (مانند پردنیزون یا هیدروکورتیزون)

• داروهای ضد بارداری خوراکی

• استرس شدید یا بیماری‌های حاد

• مصرف الکل یا کافئین

• ورزش سنگین قبل از آزمایش

تفسیر آزمایش کورتیزول

• سطوح بالای کورتیزول ممکن است نشان‌دهنده سندرم کوشینگ، استرس مزمن، تومور غده فوق کلیوی یا هیپوفیز باشد.

• سطوح پایین کورتیزول می‌تواند نشانه بیماری آدیسون، نارسایی غدد فوق کلیوی یا آسیب به غده هیپوفیز باشد.

• نتایج باید توسط پزشک و با توجه به علائم بالینی و سایر آزمایش‌ها تفسیر شود.

مقادیر نرمال آزمایش کورتیزول

مقادیر نرمال ممکن است بسته به آزمایشگاه متفاوت باشد، اما به طور کلی:

• کورتیزول خون (صبح): 6 تا 23 میکروگرم در دسی‌لیتر

• کورتیزول خون (عصر): 2 تا 18 میکروگرم در دسی‌لیتر

• کورتیزول آزاد ادراری (24 ساعته): 10 تا 100 میکروگرم در 24 ساعت

• کورتیزول بزاقی (اواخر شب): کمتر از 0.4 تا 4 نانومول در لیتر

سوالات رایج در رابطه با آزمایش کورتیزول

1. آیا برای آزمایش کورتیزول نیاز به ناشتا بودن است؟

خیر، اما ممکن است پزشک توصیه کند از مصرف برخی غذاها یا داروها خودداری کنید.

 

2. آیا استرس می‌تواند نتیجه آزمایش را تغییر دهد؟

بله، استرس می‌تواند سطح کورتیزول را افزایش دهد.

 

3. چه زمانی نتایج آزمایش آماده می‌شود؟

معمولاً 1 تا 3 روز پس از نمونه‌گیری.

 

4. آیا آزمایش کورتیزول دردناک است؟

خیر، نمونه‌گیری خون ممکن است کمی ناراحتی ایجاد کند، اما آزمایش ادرار و بزاق بدون درد است.

نکات مهم دیگری که باقی مانده است و باید بدانید

• نتایج آزمایش کورتیزول باید همراه با سایر آزمایش‌ها و علائم بالینی تفسیر شود.

• در برخی موارد، آزمایش‌های تکمیلی مانند تست سرکوب دگزامتازون یا تست تحریک ACTH برای تشخیص دقیق‌تر انجام می‌شود.

• اگر نتایج غیرطبیعی باشند، پزشک ممکن است تصویربرداری (مانند سی‌تی اسکن) یا آزمایش‌های دیگر را توصیه کند.

تذکر مهم

از اطلاعات موجود در این مقاله نباید به عنوان جایگزین نظر حرفه‌ای پزشک استفاده شود. اگر در مورد سلامتی خود سوالی دارید حتما با پزشک خود تماس بگیرید.