به گزارش اقتصاد 24، صنعت هتلداری در ایران سال‌هاست با رکود، کاهش گردشگران و بی‌ثباتی اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند و اکنون جنگ 12 روزه خرداد 1404 میان ایران و اسرائیل تیر خلاصی بود بر پیکر نیمه‌جان این صنعت.
با وجود اینکه هتلداران در روز‌های بحرانی تمام‌قد به کمک دولت و مردم آمدند، اما هنوز خبری از حمایت‌های واقعی نیست.
چنان چه اکنون دیگر کاملا مشخص شده که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به ریاست سیدرضا صالحی‌امیری، تاکنون برنامه منسجم و مؤثری برای جبران خسارات یا احیای این بخش ارائه نکرده و این در حالی است که صنعت گردشگری، خاصه هتلداری، از جمله صنایعی است که می‌تواند سهم مهمی در درآمدزایی غیرنفتی کشور داشته باشد.
وضعیت هتلداری پیش از جنگ؛ رکود مزمن و سرمایه‌گذاری راکد
صنعت هتلداری ایران در سال‌های اخیر با مشکلات ساختاری روبه‌رو بود:
– کاهش ورود گردشگران خارجی به‌دلیل تحریم‌ها
– افت شدید قدرت خرید داخلی
– فرسودگی تأسیسات اقامتی
– افزایش هزینه‌های انرژی، مالیات، بیمه و دستمزد
چنان چه جمشید حمزه‌زاده، رئیس جامعه هتلداران ایران، پیش‌تر نیز هشدار داده بود که بسیاری از هتل‌ها با زیان عملیاتی مداوم فعالیت می‌کنند و اگر چاره‌ای اندیشیده نشود، ادامه فعالیت آن‌ها اقتصادی نخواهد بود. سرمایه‌گذاری‌های جدید در حوزه هتلداری نیز یا متوقف شده‌اند یا با تأخیر‌های چندساله روبه‌رو هستند.
چنان چه باید توجه کرد که وضعیت هتلداری ایران پیش از این جنگ 12 روزه نیز چندان مساعد و مناسب نبود.
وضعیت هتلداری در ایران پیش از جنگ خرداد 1404
رکود ناشی از تحریم‌ها و بحران‌های داخلی از اصلی‌ترین مشکلات جامعه هتلداران حتی پیش از 23 خرداد سال جاری بود. صنعت هتلداری ایران در سال‌های گذشته به شدت تحت تأثیر تحریم‌ها، کاهش سفر‌های خارجی، و نوسانات ارزی قرار داشت. بیشتر هتل‌ها با ضریب اشغال پایین (بعضاً زیر 30 درصد) فعالیت می‌کردند.
کاهش گردشگری بین‌المللی، بحران کرونا، ناامنی‌های سیاسی و قطع ارتباطات بانکی نیز خود باعث شد ورود گردشگران خارجی به ایران به کمترین میزان برسد.
از سوی دیگر بیشتر وابستگی هتل‌ها در ایران به مسافران داخلی و زائران مذهبی است و بخش زیادی از درآمد هتل‌ها از مسافران داخلی و زائران مشهد، قم، شیراز و… تأمین می‌شد؛ اما تورم و کاهش قدرت خرید مردم باعث شد حتی این بخش نیز دچار افت جدی شود.
وضعیت هتل‌ها در دوره جنگ 12 روزه (خرداد 1404)
بحران‌های موجود در صنعت هتلداری از زیر مجموعه گردشگری ایران، اما با حمله اسرائیل به ایران به اوج خود رسید و رکود و شوک شدید در طول جنگ و حملات موشکی میان ایران و اسرائیل، صنعت گردشگری را تقریباً فلج کرد. هم زمان نیز بسیاری از سفر‌های داخلی و خارجی لغو شدند و ترس از ناامنی باعث خالی شدن هتل‌ها شد.
هم چنین لغو تور‌ها و کنسلی‌های گسترده از آسیب‌های جدی بود. چنان چه که تقریبا اکثر آژانس‌های مسافرتی اعلام کردند تقریباً تمام تورهای ورودی لغو شده‌اند و خطوط هوایی بین‌المللی نیز پرواز‌ها به ایران را متوقف کردند.
هم چنین در نهایت نیز درآمد نزدیک به صفر در مناطق درگیر در جنگ ثبت شد و به‌ویژه هتل‌های مناطق مرکزی و تهران دچار افت شدید شدند و برخی هتل‌ها حتی به صورت موقت تعطیل شدند.
هتل‌هایی که پشت مردم ایستادند
اما در این میان باید توجه کرد که با آغاز درگیری‌ها در خردادماه، بخش بزرگی از سفر‌های داخلی و خارجی لغو شد.
خطوط هوایی پرواز‌های خود را تعلیق کردند و گردشگری در بسیاری از استان‌ها به حالت نیمه‌تعطیل درآمد، اما باید توجه کرد که در میانه این بحران، هتل‌ها نه‌تنها بسته نشدند بلکه بدل به پناهگاه شدند.
کریم بیگی از اعضای هیأت مدیره جامعه حرفهای هتلداران ایران، در نشستی با وزیر گردشگری اعلام کرد که هتل‌ها در اکثر مناطق کشور «بیشترین همکاری» را در شرایط جنگی داشتند و افزود که: «علاوه بر تخفیف‌های بی‌سابقه، بعضاً حتی اقامت‌های رایگان به مسافران ارائه شد؛ به‌ویژه برای آنهایی که به دلیل لغو پرواز‌ها در شهر غریبه ماندند.»
جمشید حمزه‌زاده نیز در همین رابطه گزارش داد که فقط در تهران، 13 هتل بیش از 1100 نفر از آسیب‌دیدگان را اسکان دادند، بدون دریافت جریمه بابت کنسلی رزروها. او گفت: «برخی هتل‌ها با بیشترین درصد اشغال کار می‌کردند، اما با حدود 400 میلیون تومان کنسلی روبه‌رو شدند. در برخی نقاط تخفیف 50 تا 90 درصدی و حتی خدمات رایگان ارائه شد.».
اما آیا این رفتار و همکاری جدی هتلداران ایرانی با پاسخ مناسب از سوی وزیر مربوطه رو به رو شده است و یا راهکاری برای آن اندیشیده شده است؟ به نظر می‌رسد پاسخ این پرسش خیر باشد.
وضعیت هتلداری پس از جنگ با زیان انباشته و بی‌برنامگی دولت
مساله این است که اکنون بیش از دو هفته از پایان جنگ می‌گذرد، اما هنوز بسیاری از هتل‌ها با مشکلات نقدینگی، بدهی بانکی و نبود تقاضا روبه‌رو هستند.
علی‌رغم وعده‌های دولت، حمایت واقعی هنوز صورت نگرفته است. نشست اخیر هتلداران با وزیر گردشگری نیز بیشتر جنبه نمادین داشت و خروجی ملموسی از آن گزارش نشده است.
کریم بیگی از اعضای جامعه هتلداران نیز اخیرا تاکید کرده که «با وجود همکاری بی‌سابقه در ایام بحران، دولت باید نگاه ویژه‌ای به زیان این صنعت داشته باشد. اگر حمایت صورت نگیرد، بسیاری از تأسیسات اقامتی ناچار به تعطیلی خواهند شد.»
این تعطیلی به معنای نابودی میلیارد‌ها تومان سرمایه و هم چنین بیکاری صد‌ها نفر است که در این صنعت مهم از زیر شاخه گردشگری مشغول فعالیت هستند؛ مساله‌ای که به نظر می‌رسد تمام دولت و از جمله وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی باید به طور ویژه به آن توجه کند، اما تقریبا نه فکری برای این بحران شده و نه هیچ بسته پیشنهادی تاکنون ارائه شده است.
زیرساخت‌های آماده، اما بی‌پشتوانه
از سوی دیگر حمزه‌زاده در سخنانی مثبت، اعلام کرده که هتل‌های ایران از نظر امکانات اولیه (غذا، آب، انرژی) در شرایط بحرانی، عملکرد قابل قبولی داشته‌اند و در صورت لزوم، امکان افزایش ظرفیت اقامتی نیز وجود دارد. با این حال، ظرفیت بدون تقاضا و سرمایه‌گذاری بلاتکلیف، تنها زیان روی زیان است اگر برنامه عملیاتی از سوی دولت تدوین نشود.
راهکار‌های فوری برای احیای هتلداری
برای نجات صنعت هتلداری، تنها حرفهای تشویقی کافی نیست. دولت و وزارت گردشگری باید فوراً اقدامات زیر را در دستور کار قرار دهند:
– پرداخت فوری خسارت‌های جنگ به هتل‌ها از طریق صندوق توسعه ملی یا بسته‌های جبرانی ویژه.
– معافیت مالیاتی و بیمه‌ای موقت برای هتل‌ها تا پایان سال 1404.
– تسهیلات بانکی کم‌بهره برای بازسازی و نوسازی تأسیسات اقامتی.
– برنامه‌ریزی برای جذب گردشگران خارجی در صورت بهبود روابط خارجی، از جمله تسهیل صدور ویزا.
– افزایش مشوق‌های سرمایه‌گذاری برای نوسازی هتل‌های فرسوده.
– شفاف‌سازی و انتشار گزارش عملکرد وزارت گردشگری در دوره جنگ و پس از آن.
البته که این موارد همه از آن دست پیشنهادات و راهکار‌هایی است که باید صالحی امیری و معاونان و مشاورانش و البته مسئولان وزارتخانه او پیش از همه و بیش از دیگران به آن بیاندیشند، اما فعلا گویا تنها به وعده‌درمانی روی آورده‌اند و با این روند باید شاهد شکسته شدن استخوان‌های بدن نیمه جان صنعت هتلداری و گردشگری در کشور باشیم.
صنعت گردشگری و وزیری که غایب است
در حالی که صنعت هتلداری طی بحران اخیر عملکرد قابل دفاعی از خود نشان داد، اما وزارت گردشگری و شخص صالحی‌امیری هنوز برنامه‌ای منسجم برای حمایت از این صنعت ارائه نداده‌اند. وعده تشکیل «کمیته بررسی خسارات» هرچند مثبت است، اما بدون ضمانت اجرایی، تنها مسکن موقت خواهد بود.
هتلداران ایرانی بیش از هر زمان به حمایت واقعی نیاز دارند، نه نشست‌های بی‌نتیجه و اظهارات تبلیغاتی. اگر دولت برای احیای این صنعت برنامه عملی نداشته باشد، باید در برابر موج تعطیلی هتل‌ها و خروج سرمایه از این بخش پاسخگو باشد.
با کاهش تنش‌های نظامی، برخی هتل‌ها مجدداً فعالیت خود را از سر گرفتند؛ اما بازگشت به وضعیت قبل، به کندی صورت می‌گیرد. در همین حال افزایش قیمت کالاها، حقوق کارکنان و انرژی باعث شده اداره هتل‌ها سخت‌تر شود. بسیاری از هتلداران با بدهی بانکی و هزینه‌های جاری دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
اکنون نیز با کاهش تنش‌های نظامی، برخی هتل‌ها مجدداً فعالیت خود را از سر گرفتند. اما بازگشت به وضعیت قبل، به کندی صورت می‌گیرد.
چنانچه که افزایش قیمت کالاها، حقوق کارکنان و انرژی باعث شده اداره هتل‌ها سخت‌تر شود. بسیاری از هتلداران با بدهی بانکی و هزینه‌های جاری دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
هم چنین پروژه‌های هتل‌سازی جدید یا متوقف شده یا با تأخیر مواجه‌اند. سرمایه‌گذاران بخش خصوصی تمایل چندانی به ورود به این حوزه ندارند مگر با حمایت‌های دولتی.
از سوی دیگر گردشگری زیارت نیز یک منبع اصلی برای گردشگری داخلی است، اما حتی در این شهر‌ها هم رکود نسبی وجود دارد.
به نظر می‌رسد هتلداری ایران اکنون در دوران پساجنگ 12 روزه در حالی که به طور جدی چشم انتظار کمک‌های فوری و تسهیلات دولتی است، اما شاید بیش از هر چیز به آینده مذاکرات هسته‌ای، رفع تحریم‌ها و بازگشت گردشگران خارجی وابسته است.
