علت بالا بردن دست ها هنگام دعا کردن

دلیل اینکه هنگام دعا کردن دستها را بالا می بریم چیست؟

بالا بردن دست ها هنگام دعا کردن، یکی از اعمال نمادین و معنوی است که در بسیاری از ادیان و فرهنگ ها دیده می شود. این حرکت، نشانه ای از تواضع، تسلیم و ارتباط مستقیم انسان با خداوند بوده و ریشه ای عمیق در آموزه های دینی و روان شناختی دارد.

چرا هنگام دعاکردن دستها را بالا می بریم ؟

دعا از خالص ترین و ارزشمندترین عبادات است و نزد خداوند متعال جایگاهی ویژه دارد. همه ما مسلمانان برای برقراری ارتباط با خدا و درخواست نیازهای مادی و معنوی خود به دعا نیاز داریم. به همین دلیل، در بسیاری از مواقع برای استجابت دعاهایمان دست هایمان را به سوی آسمان بلند می کنیم. اما چرا هنگام دعا دست ها را به آسمان می بریم؟ در ادامه به این موضوع می پردازیم.

علت بالا بردن دست ها هنگام دعا کردن چیست ؟

بالا بردن دست ها هنگام دعا کردن یکی از رسوم مذهبی است که در بسیاری از فرهنگ ها و ادیان مختلف دیده می شود. این عمل نمادی از تواضع، نیاز، و ارتباط با خداوند محسوب می شود. در این مقاله، دلایل و ریشه های مختلف این عمل را از منظرهای دینی، روان شناختی، و فرهنگی بررسی می کنیم.

دیدگاه دینی و معنوی

الف. در اسلام

در اسلام، بالا بردن دست ها هنگام دعا کردن به عنوان یک سنت پیامبر اسلام (ص) شناخته می شود. این عمل نشانه ای از تسلیم و درخواست از خداوند است. در احادیث مختلف، توصیه هایی درباره این سنت آمده است:

پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «إِنَّ رَبَّکُمْ حَیِیٌّ کَرِیمٌ یَسْتَحْیِی مِنْ عَبْدِهِ إِذَا رَفَعَ یَدَیْهِ إِلَیْهِ أَنْ یَرُدَّهُمَا صِفْرًا خَائِبَتَیْنِ»؛ (خداوند کریم و باحیا است و وقتی بنده ای دستان خود را به سوی او بلند می کند، شرم دارد که آنها را خالی برگرداند).

در هنگام دعا کردن، مسلمانان غالباً دستان خود را به سوی آسمان بلند می کنند، که نمادی از ارتباط با پروردگار در عرش است.

از حضرت علی (علیه السّلام) پرسیدند:چرا باید دست ها را به سوی آسمان بلند کرد در حالیکه خداوند همه جا هست؟

حضرت فرمودند:به دلیل آیه و فی السما رزقکم و ما توعدون چون رزق و روزی انسان از آسمان نازل می شود. (مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج90، ص308)

امام حسین (ع) می فرمایند:رسول خدا هنگام دعا دستانش را بالا می برد هم چون مسکینی که غذا طلب می کند. (مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج90، ص294)

حدیثی از امام صادق درباره بالا بردن دست ها هنگام دعا

هشام بن حکم می گوید:مردی خدمت امام صادق (علیه السلام) آمد و از آیه الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى سؤال کرد. امام (علیه السلام) ضمن توضیحی فرمود:خداوند به هیچ مکان و مخلوقی نیاز ندارد؛ بلکه تمام خلق محتاج او هستند.

سؤال کننده عرض کرد:

(اگر چنین است پس چرا هنگام دعا دست ها را بالا می برند؟!) با این حال تفاوتی ندارد که دست به سوی آسمان بالا کنید یا به سوی زمین پایین آورید؟

امام فرمود:

این موضوع در علم و احاطه و قدرت خدا یکسان است (و هیچ تفاوتی نمی کند)؛ ولی خداوند متعال به بندگانش دستور داده که دست های خود را در اشاره به عرش به سوی آسمان بردارند؛ چراکه معدن رزق آن جاست، ما آن چه را قرآن و اخبار رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) اثبات کرده است، تثبیت می کنیم، آن جا که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود:

دست های خود را به سوی خداوند متعال بردارید و این سخنی است که تمام امت بر آن اتفاق نظر دارند(شیخ صدوق، محمد بن علی، التوحید، ص248)

ب. در ادیان دیگر

• یهودیت و مسیحیت: در کتاب مقدس، اشاره هایی به بالا بردن دست ها هنگام نیایش وجود دارد. مثلاً در مزامیر داوود آمده است: «دست های خود را به سوی مقدس ترین جا بلند می کنم.»

• زرتشتیان: در آیین زرتشتی نیز بلند کردن دست ها هنگام دعا، نشان از تواضع و احترام به اهورامزدا بوده است.

ج. مفاهیم قرآنی

در قرآن کریم، گرچه به صورت مستقیم به بلند کردن دست ها اشاره نشده است، اما به حالت تواضع و نیایش اشاره شده:

«وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ» (سوره بقره، آیه 186).

این آیه نشان می دهد که خداوند به دعا و درخواست بندگان پاسخ می دهد، و بلند کردن دست ها می تواند نمادی از این درخواست باشد.

دیدگاه روان شناختی

الف. نشانه ی تواضع و تسلیم

بلند کردن دست ها هنگام دعا کردن، حالتی از تسلیم و تواضع را در فرد ایجاد می کند. این حرکت به فرد یادآوری می کند که در برابر قدرتی بالاتر از خود قرار دارد و نیازمند کمک اوست.

ب. افزایش آرامش روانی

بر اساس روان شناسی رفتاری، انجام حرکات خاص مانند بلند کردن دست ها می تواند به ایجاد احساس آرامش و تمرکز کمک کند. این حالت بدن، ذهن را آماده ی ارتباط معنوی و دریافت انرژی مثبت می کند.

ج. تقویت حس ارتباط

بلند کردن دست ها، علاوه بر تأثیرات درونی، حس ارتباط با خالق و جامعه ای بزرگ تر از خود را تقویت می کند. این عمل باعث تقویت حس همبستگی روحی می شود.

دیدگاه فرهنگی و تاریخی

الف. سنتی کهن

بلند کردن دست ها در بسیاری از تمدن های باستانی به عنوان نشانه ای از احترام و درخواست کمک از نیروهای آسمانی رایج بوده است. برای مثال:

در تمدن مصر باستان، بلند کردن دست ها به سوی خورشید به عنوان نمادی از درخواست نور و برکت انجام می شد.

در ایران باستان، زرتشتیان هنگام دعا دست های خود را به سمت آسمان می بردند تا با اهورامزدا ارتباط برقرار کنند.

ب. نمادین بودن آسمان

در بیشتر فرهنگ ها، آسمان نمادی از جایگاه الهی است. بلند کردن دست ها به سوی آسمان، نشان دهنده ی تلاش انسان برای رسیدن به پروردگار و دریافت رحمت اوست.

دلایل فلسفی

الف. نمایش نیاز و درخواست

بلند کردن دست ها هنگام دعا، حرکتی آشکار از درخواست کمک و نیاز به خداوند است. این عمل، رابطه ی مستقیم بین انسان و خدا را به تصویر می کشد.

ب. تمرکز بر وحدانیت خداوند

این حرکت نشان دهنده ی اعتقاد به وحدانیت خداوند است؛ چرا که فرد دست های خود را به سوی تنها منبع قدرت و کمک بلند می کند.

شرایط و آداب بلند کردن دست ها در اسلام

بر اساس روایات، بلند کردن دست ها در دعا شرایط خاصی دارد:

پاکی و طهارت: بهتر است قبل از دعا، وضو گرفته شود.

جهت گیری به سوی قبله: این عمل برای احترام بیشتر توصیه شده است.

زمان های خاص: برخی زمان ها مانند هنگام باران، در شب های قدر، و بعد از نمازهای واجب برای دعا و بلند کردن دست ها مناسب تر دانسته شده اند.

حالت دست ها: دستان باید به سمت آسمان بلند شود و کف دست ها به سمت بالا باشد، چرا که نشانه ای از درخواست و پذیرش است.

چرا هنگام دعا کردن چشم به آسمان مى دوزیم؟ و دست به سوى آسمان بلند مى کنیم؟

از روایات متوجه می شویم که بلند کردن دست ها به سوی آسمان به چند دلیل است:

• خضوع و خشوع در برابر پروردگار

• طلب رزق از جایی که خدا در قرآن فرموده است.

• بلند کردن دست به هنگام دعا نوعى عبادت است.

• بلند کردن دست به هنگام دعا از آداب دعا به شمار می رود.

آثار و فواید بلند کردن دست ها در دعا

الف. تقویت ایمان: این حرکت باعث ایجاد حس ارتباط قوی تر با خداوند می شود.

ب. حس آرامش و امیدواری: افرادی که دست های خود را هنگام دعا بلند می کنند، معمولاً احساس آرامش و امید بیشتری پیدا می کنند.

ج. جلب برکت و لطف الهی: بر اساس آموزه های دینی، این عمل باعث افزایش احتمال استجابت دعا می شود.

جمع بندی :

بلند کردن دست ها هنگام دعا کردن، عملی نمادین و معنوی است که در بسیاری از ادیان و فرهنگ ها ریشه دارد. این عمل نشان دهنده ی تواضع، تسلیم، و ارتباط مستقیم با خداوند است. از منظر دینی، این حرکت تأکید بر نیاز انسان به لطف الهی دارد و از نظر روان شناختی، به ایجاد آرامش و تمرکز کمک می کند. بنابراین، این سنت نه تنها یک عمل مذهبی بلکه حرکتی انسانی و فرهنگی با تأثیرات مثبت فراوان است.

گردآوری: بخش مذهبی ستاره آبی